کلاهخود

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی

کُلاهخود

کُلاهخود
کُلاهخود
کُلاهخود
کُلاهخود
کُلاهخود
کُلاهخود

(یا: مغفر؛ ترگ؛ ترک) کلاهی فلزی که سربازان هنگام جنگ یا تشریفات نظامی بر سر می‌گذارند. در شاهنامه ساخت آن به جمشید نسبت داده شده است. سابقۀ تاریخی استفاده از آن در ایران به دورۀ هخامنشی می‌رسد. خودهای ایرانی بیشتر از فولادهای سخت و محکم ساخته می‌شد و دو بخش داشت. بخش بالایی آن‌ که کلاه بود و بر سر گذاشته می‌شد و بخش دیگر، یال‌های اطراف آن بود که از زره بافته‌شده تشکیل می‌شد و به‌جز قسمت چهره بقیۀ اطراف سر را از گزند تیغ دشمنان نگاه می‌داشت. زیر کلاهخود هفت لایه از نمد یا رشته‌های ابریشم خام بر سر می‌نهادند تا سر دربرابر آسیب شمشیر و گرز نگه داشته شود. بخش فولادین کلاهخودها بیشتر با زرکوبی آرایش می‌یافت و بر آن جمله‌ها و دعاهایی با مفتول‌های زرین نوشته یا کوبیده می‌شد. در بالای کلاه، قبه‌ای نیزه‌مانند با میله‌ای بلند می‌ساختند که بر آن پرچمی کوچک از پارچۀ رنگین آویخته می‌شد تا سپاهیان به‌دست افراد خودی کشته نشوند. در دو سوی کلاه دو میلۀ توخالی کوچک نیز ساخته می‌شد که در آن پرهای زیبایی از دُم شترمرغ یا طاووس می‌گذاشتند. در میان کلاه در بالای پیشانی دریچۀ مشبک متحرکی تعبیه شده بود که هنگام جنگ برای نگهداری از چهره و دفاع از گزند شمشیر، آن را پایین می‌کشیدند. کلاهخود سربازان جنگی امروزی شکل تغییریافتۀ خودهای قدیمی است.