کوارتز

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی

کُوارْتْز (quartz)

کُوارْتْز

شکل بلورین[۱] سیلیس[۲](SiO۲). یکی از فراوان‌ترین کانی[۳]های پوستۀ[۴] زمین است که دوازده درصد ازحجم پوستۀ زمین را تشکیل می‌دهد. کوارتز در بسیاری از انواع متفاوت سنگ‌ها، ازجمله ماسه‌سنگ[۵] و گرانیت[۶]، یافت می‌شود. سختی[۷] آن در مقیاس موس[۸] برابر هفت است و دربرابر تجزیۀ شیمیایی و تخریب مکانیکی مقاومت می‌کند. کوارتزها، بسته به اندازه و خلوص بلور[۹]هایشان، متفاوت‌اند. بلورهای کوارتز خالص درشت، بی‌رنگ، و شفاف‌اند، سطح شکافت[۱۰] ندارند، و به‌‌صورت نایکنواخت می‌شکنند. این شکل را معمولاً بلور سنگی[۱۱] می‌نامند. انواع ناخالص و رنگی کوارتز را غالباً به‌عنوان گوهرسنگ[۱۲] به‌کار می‌برند و عبارت‌اند از عقیق[۱۳]، یاقوت زرد[۱۴]، و دُرّ کوهی بنفش[۱۵]. کوارتز همچنین نام عمومی انواع نهان‌بلورین[۱۶] و غیربلورین[۱۷]های سیلیس، مانند کالسدونی[۱۸]، چِرت[۱۹] (سنگ چخماق)، و اوپال[۲۰] است و برای ساخت زینت‌آلات و در صنعت به‌کار می‌رود. در صنعت، به‌سبب واکنش خاصی که دربرابر الکتریسیته نشان می‌دهد (←‌ اثر پیزوالکتریک)، ارزشمند است و در ساخت ادوات الکترونیکی به‌کار می‌رود. کوارتز را به‌صورت مصنوعی نیز می‌سازند. امروزه بلورهایی را که میلیون‌ها سال طول می‌کشد تا به‌شکل طبیعی تشکیل شوند، در ظرف‌های تحت فشار رشد می‌دهند. کیفیت بلورهای مصنوعی در حدی است که آن‌ها را در ساخت دستگاه‌های علمی و اُپتیکی، و نیز در الکترونیک، به‌کار می‌برند. نمونۀ آن استفاده از کوارتز مصنوعی در ساخت ساعت‌های کوارتز است.

 


  1. crystalline
  2. silica
  3. mineral
  4. crust
  5. sandstone
  6. granite
  7. hardness
  8. Mohs scale
  9. crystal
  10. cleavage
  11. rock crystal
  12. gemstone
  13. agate
  14. citrine quartz
  15. amethyst
  16. cryptocrystalline
  17. noncrystalline
  18. chalcedony
  19. chert
  20. opal