گفتار در منشا و مبانی نابرابری در میان انسان ها

گفتار در منشأ و مبانی نابرابری در میان انسان‌ها (Discours sur l\'origine et les fondements de l\'inegalite parmi les hommes)

رساله‌ای فلسفی ـ سیاسی از ژان ژاک روسو، منتشرشده به فرانسوی در ۱۷۵۴. روسو در این اثر بر آن است که همۀ بدی‌ها، مصیبت‌ها، کج‌روی‌ها، و نابرابری میان انسان‌ها از اجتماع نشأت می‌گیرد. راه‌حل او برای این معضل، یادآوری و بازگشت به ابتدایی‌ترین و طبیعی‌ترین وظایف انسان است، یعنی عصری که هنوز انفعالات نفسانی و گمراهی‌ها روحش را فاسد نکرده بود. روسو در تبیین نظر خود بر دو اصل ماقبل عقل تأکید می‌کند؛ اصل آسایش و حفظ خویشتن انسان،‌ و اصل بیزاری او از دیدن رنج و تباهی هم‌نوعان خود. این رساله که بخشی از آثار سیاسی مدرن بر آن استوار بوده و بیانگر سیر تاریخی تعالیم سیاسی است، دربردارندۀ نظریاتی است که روسو بعداً در قرارداد اجتماعی از آن‌ دفاع کرده است. منتقدان هم‌دورۀ روسو، این اثر را ادعانامۀ بی‌رحمانه‌ای علیه نهادهای اجتماعی و سیاسی روزگار خود توصیف کرده‌اند.