ید

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی

یُد (iodine)
برگرفته از کلمه‌ای یونانی به‌معنی بنفش. عنصری غیرفلزی، به‌رنگ خاکستری مایل به سیاه، با نماد I، عدد اتمی[۱] ۵۳، و جرم اتمی نسبی[۲] ۱۲۴.۹۰۴۴. ید از خانوادۀ هالوژن[۳]هاست. بلورهای ید براثر حرارت، بخاری بنفش‌رنگ با بویی آزاردهنده و مشابه کلر[۴] متصاعد می‌کنند. در طبیعت فقط به‌صورت ترکیب با سایر عناصر یافت می‌شود. نمک‌های ید، یدید[۵]ها، در آب دریا یافت می‌شوند. ید مادۀ معدنی مغذی و ضروری برای عملکرد مناسب غدۀ تیروئید[۶] است؛ گواتر[۷] براثر کمبود ید در رژیم غذایی ایجاد می‌شود. این عنصر بخشی از هورمون تیروکسین[۸] را تشکیل می‌دهد. ید در عکاسی، به‌منزلۀ ضد‌عفونی کننده[۹] در پزشکی، و در رنگ‌سازی کاربرد دارد. نیم‌عمر ایزوتوپ پرتوزا[۱۰]ی یدِ ۱۳۱ هشت روز است و از طریق شکافت اتم[۱۱] در انفجارهای هسته‌ای و نیروگاه‌ها به‌دست می‌آید. اگر این ایزوتوپ خورده شود، غدۀ تیروئید آن را جذب می‌کند و آسیب می‌بیند. این عنصر را برنار کورتوا[۱۲] (۱۷۷۷ـ۱۸۳۸)، شیمی‌دان فرانسوی، در ۱۸۱۱ کشف کرد. بنابه گزارش سازمان بهداشت جهانی، کمبود ید مهم‌ترین علت ضایعات مغزی قابل پیشگیری در دنیاست.

 


  1. atomic number
  2. relative atomic mass
  3. halogen
  4. chlorine
  5. iodide
  6. thyroid gland
  7. goitre
  8. thyroxine
  9. antiseptic
  10. radioactive isotope
  11. fission
  12. Bernard Courtois