یک سوسازی

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی

یک‌سوسازی (Rectification)

(یا: راستگری) فرآیندِ تبدیلِ جریانِ متناوب (اِی سی)، که شارش آن در مدار جابه‌جا می‌شود، به جریانِ مستقیم (دی سی) با شارشِ یک‌سویه. برای این منظور، از دستگاهی معروف به یک‌سوساز (Rectifier) استفاده می‌کنند که به جریان فقط در یک راستا امکان عبور می‌دهد و به‌صورت مؤثری شارش در دیگر راستاها را متوقف می‌سازد. این دستگاه می‌تواند لامپی الکترونی؛ خواه از نوع خلاء و خواه گازی، ارتعاشگر، دستگاه حالت جامد، یا دستگاه مکانیکی باشد. یک‌سوسازی در همۀ سطح‌هایِ توانِ الکتریکی عملی است. یک‌سوسازهای اولیه را جابه‌جاگَرِ مکانیکی می‌نامیدند. بیشتر یکسوسازهایِ مکانیکی شامل کلیدی چرخشی و هماهنگ با جریان‌اند. کلید چنان طراحی شده است که جریان را فقط در یک راستا برقرار سازد. یک‌سوسازهایِ مکانیکی را می‌توان برای جابه‌جا‌کردنِ جریان‌هایِ سنگین، بیش از چند هزار آمپر، در سطحِ چندین هزار ولت طراحی کرد و ساخت. چنین یک‌سوسازهایی هنوز هم در ماشین‌آلات سنگین الکتریکی کاربرد دارند. در نتیجه، این یک‌سوسازها در بسیاری از کاربردهای تأمین توان الکتریکی می‌توانند رقیبی برای یک‌سوسازهای مکانیکی باشند. در کاربردهایِ کم‌ولتاژ، مثل لوازم الکترونیکی، تقریباً به‌صورت انحصاری از یک‌سوسازهای لامپِ خلأ و یک‌سوسازهایِ نیم‌رسانا استفاده می‌کنند. اگر فقط یک قطبیت جریان متناوب برای ایجاد مستقیم تپنده به‌کار رود، این فرآیند یک‌سوسازی نیم‌موج خوانده می‌شود. وقتی هر دو قطبیت به‌کار رود و ردیف پیوسته‌ای از تپش‌ها پدید آید، این فرآیند را یک‌سوسازی تمام موج می‌نامند.