آریوس

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی

آریوس (ح ۲۵۰ـ۳۳۶م)(Arius)
کشیش مصری. پایه‌گذار بدعتی در دین مسیحیت با نام آریانیسم[۱]، و منکر الوهیت کامل عیسی مسیح بود. در لیبی به‌دنیا آمد و در اسکندریه کشیش شد (۳۱۱م). چون در ۳۱۸م تکفیرش کردند، به فلسطین گریخت، ولی به‌سبب نشر عقایدش کنستانتین[۲]/قسطنطین، امپراتور روم، شورای نیقیه[۳] را برای ختم غائله تشکیل داد (۳۲۵م). شورا آریوس و طرفدارانش را محکوم و تبعید کرد. او اتحاد ذات پسر با پدر را در اقانیم ثلاثه انکار کرد، هرچند معتقد بود خدا پیش از خلقت کائنات پسر خود عیسی را خلق کرده و سپس به ‌واسطۀ او کائنات را آفریده است. زمانی‌‌که آریوس تکفیر شد، اسقف‌های بسیاری جانب او را گرفتند؛ در رأس آنان ائوسبیوس[۴]، اسقفِ نیکومِدیا[۵] و هم‌شاگردی او در انطاکیه[۶]، بود. آریوس مُبلّغی زبردست بود و در اثری با نام ضیافت[۷] آرای خود را در قالب تصنیف مطرح کرد. آتاناسیوس[۸]، شمّاس[۹] وقت اسکندریه، در رأس هواداران این عقیدۀ سنّتی بود که تأکید داشت پسر با پدر «هم‌ذات» (هوموئوسیوس[۱۰]) است و لذا این واژه کانون مبارزه شد. برمبنای اعتقادنامۀ سنّتی نیقیه آریوس محکوم و به ایلیریا[۱۱] تبعید شد، اما با حمایت‌های پیگیرانۀ ائوسبیوس بازگشت (۳۳۰م) و به حضور شخص امپراتور بار یافت. قسطنطین نتوانست آتاناسیوس را که در آن زمان اسقف اسکندریه بود راضی کند که آریوس را به کرسی پیشین خود بازگرداند و در ۳۳۵م او را به گُل[۱۲] تبعید کرد. سرانجام اَلکساندر، اسقف قسطنطنیه، با اکراه رضایت داد که آریوس از دست او عشای ربانی را تناول کند (۳۳۶م)، ولی آریوس پیش از مراسم ناگهان ناخوش شد و درگذشت.
 



  1. Arianism
  2. Constantine
  3. Nicaea
  4. Eusebius
  5. Nicomedia
  6. Antioch
  7. Thalia
  8. Athanasius
  9. deacon
  10. homoousios
  11. Illyria
  12. Gaul