آفاکیا
آفاکیا (Aphakia)
(یا: بیعدسی؛ فقدان عدسی) بیماری چشمی یا نقصانی در دستگاه بینایی. بیماری شایع مربوط به عدسی[۱] است که باعث از دست دادن کارآیی عدسی یا خود عدسی یک چشم (آفاکی تکچشمی یا یکطرفه) یا دو چشم (آفاکی دوطرفه) میگردد. با توجه به اهمیت عدسی در متمرکزسازی نور وارد شده به چشم و ارسال تصویر واضح به پشت چشم، آسیب آن تأثیر بسیار در عملکرد دستگاه چشم و بینایی دارد. در فارسی به جای آفاکیا، فقدان عدسی، بدون عدسی یا بیعدسی استفاده شده است. علائم این بیماری عبارتند از: قرمزی و التهاب چشم، درد شدید چشم، دیدن بدون وضوح و شفافیت یا تاربینی، کمرنگ دیدن رنگها، مشکل در دیدن چیزهای دور و نزدیک، و مشکل در تشخیص فاصله. با مشاهدۀ این علائم لازم است به چشمپزشک مراجعه شود. البته همۀ افراد، علائم یکسان و مشابه ندارند و نسبت به شدت و چگونگی پیدایش بیماری، علامتها متفاوت هستند.
علل مختلف در پیدایش این بیماری نقش دارند. آب مروارید باعث کدر شدن و اختلال در کارآیی عدسی میشود. در این هنگام، جراح، عدسی کدر را برداشته و لنز مصنوعی جایگزین میکند. برخی آسیبها و صدمات منجر به پارگی عدسی یا حذف عدسی (آفاکیا تروماتیک) میشود. برخی از نوزادان به دلیل ناهنجاریهای مادرزادی، بدون عدسی متولد میشوند. آفاکیای مادرزادی دو گونه است: اولیه و ثانویه. در آفاکیا مادرزادی اولیه[۲] به دلیل ژنتیکی، دستگاه چشم کامل شکل نگرفته و عدسی هم از ابتدا رشد نداشته است. اما در آفاکیا مادرزادی ثانویه، ابتدا عدسی در جنین تشکیل شده ولی بعداً رشد آن متوقف گردیده است.
تشخیص این بیماری با تاباندن نور به چشم و بررسی واکنش عدسی است. معمولاً از لامپ شکاف (لامپ و میکروسکوپ) برای معاینه و تشخیص وضعیت عدسی استفاده میشود. پس از تشخیص، نسبت به شرایط بیمار و شدت بیماری، یکی از سه روش درمانی انتخاب میشود: برخی بیماران با جراحی و حذف عدسی آسیبدیده و جایگزینی عدسی جدید[۳] درمان میشوند. روش دیگر استفاده از لنز تماسی مخصوص آفاکیا یا استفاده از عینک مخصوص است. نوزادان مبتلا، به دلیل عدم آمادگی برای جراحی معمولاً تا دوسالگی از لنز تماسی استفاده میکنند. بیماری در صورت عدم تشخیص به موقع و عدم درمان درست، عوارضی خواهد داشت. جدا شدن شبکیه و زجاجیه، ناتوانی در مطابقت، کوررنگی، آب سیاه (یا گلوکوم) و در نهایت نابینایی، برخی از این عوارضند. هرچند پیشگیری در نوعی از آن، مثل آفاکیای مادرزادی ممکن نیست، اما با رعایت این نکات میتوان از بروز برخی انواع پیشگیری کرد: معاینۀ منظم چشم، استفاده از عینک محافظ به هنگام کار و فعالیت خطرآفرین، استفاده از عینک آفتابی، رعایت رژیم غذایی سالم شامل سبزیجات و انجام فعالیتهای ورزشی.