ابن ماسویه
ابن ماسویِه
(به عربی: ماسِوَیْه) این عنوان به سه پزشک به نام‌های یوحنا، جرجیس، و عیسی بن ماسویه در دورۀ عباسیان اطلاق شده است. مشهورترین آن‌ها ابوزکریا یوحنّا (یحیی) بن ماسویۀ خوزی (ح ۱۶۳ یا ۱۷۲ـ۲۴۳ق)، پزشک مسیحی و ایرانی‌تبار است. او در خانواده‌ای از پزشکان سریانی‌زبان جندی‌شاپور به دنیا آمد. ظاهراً ماسویه، پدر یوحنا، در بیمارستان جندی‌شاپور به داروسازی مشغول بود و مدتی بعد به دعوت جبرئیل بن بختیشوع برای کار در بیمارستان بغداد به آن‌جا رفت و در آن بیمارستان به‌کار پرداخت. ماسویه دانشمندان و حکیمانی را برای آموزش یوحنّا برگزید و بدین ترتیب یوحنّا طب، حکمت و منطق را فراگرفت و بعدها علاوه‌‌بر طبابت و دست‌یافتن به مقام شمّاسی کلیسا، مجالس تدریس او شاگردان بسیاری داشت، اما مشهورترین شاگرد او حنین بن اسحاق بود که چون استاد او را از خود براند، برای آموختن طب تلاش بسیار کرد و وقتی ابن ماسویه آوازۀ او را شنید او را تکریم کرد. مجالس تدریس حکمت و منطق نیز داشت. ابن ماسویه مؤلفی پرکار بوده است و حدود ۴۰ اثر را به او نسبت داده‌اند و یا این‌که به نام او در برخی از آثار، ازجمله کتب رازی، دیده می‌شود. از مهم‌ترین آن‌ها دَغَل العین ظاهراً اولین اثر در نوع خود بوده است، این کتاب کهن‌ترین کتاب درسی چشم‌پزشکی است که اکنون در دست است. از مهم‌ترین آثار چاپی اوست: کتاب‌الازمنة، الجواهر و صفاتها و صفة الغواصین و التجار، و النوادر الطبیة در ۱۳۲ بخش که با نثری ادیبانه و فیلسوفانه برای شاگردش حنین بن اسحاق نوشته است. از برخی از آثار خطی می‌توان از این آثار نام برد. کتاب الادویة المسملة، کتاب التشریح (ظاهراً نخستین اثر در این علم در دورۀ اسلامی است)، کتاب الحیوان، کتاب الجنین.