اسفزاری، ابوحاتم مظفر ( ـ۵۱۵ق)
اَسْفِزاری، ابوحاتم مظفر ( ـ۵۱۵ق)
| ابوحاتم مظفر اسفزاری | |
|---|---|
| درگذشت | ۵۱۵ق |
| ملیت | ایرانی |
| شغل و تخصص اصلی | منجم |
| شغل و تخصص های دیگر | ریاضی‌دان، منجم و فیزیک‌دان |
| آثار | آثار علوی یا کائنات جوّ، اختصار اصول اقلیدس، مراکز‌الاثقال و صنعة‌القفان یا ارشاد ذوی‌العرفان الی صناعةالقفان، مقدمة فی‌المساحة، تلخیص کتاب‌الحیل بنوموسی و رساله‌ای در مورد هیدرولیک و مکانیک |
| گروه مقاله | اخترشناسی |
ریاضی‌دان، منجم و فیزیک‌دان ایرانی، زادۀ اسفزار، هرات. او ترازوی ارشمیدس را که برای معین‌کردن مقدار ناخالصی در اجسام ساخته‌شده از طلا و نقره را که پیش از او منلائوس، سند بن علی، محمد بن زکریای رازی، ابن سینا، ابوریحان بیرونی و عمرخیام به بررسی آن پرداخته بودند، به دقت مطالعه کرد و برای کاربری آسان‌تر آن دو کفه بدان افزود و میزان‌الحکمه‌اش نام نهاد. بنابر روایت خازنی، او پیش از کامل‌کردن میزان‌الحکمه درگذشت. عده‌ای، ازجمله بیهقی، بر این باورند که پس از کامل‌شدن میزان‌الحکمه و تحویل آن به خزانه‌داری سلطان سنجر سلجوقی (حکومتش از ۵۱۱ـ۵۲۲ق)، خزانه‌دار از ترس برملاشدن خیانتش در دارایی‌های خزانه، دستگاه یادشده را از بین برد. اسفزاری درپی این حادثه به شدت اندوهگین شد و به سبب همین اندوه درگذشت. اسفزاری در رصد اعتدال بهاری و دیگر اندازه‌گیری‌هایی که برای تعیین دقیق طول سال خورشیدی لازم بود با گروه تدوین‌کنندۀ تقویم جلالی همکاری داشت. نتیجۀ این همکاری تدوین تقویم جلالی به دستور جلال‌الدوله ملکشاه سلجوقی و ساخت رصدخانه‌ای (ظاهراً در اصفهان) بود. آثار علوی یا کائنات جوّ، اختصار اصول اقلیدس، مراکز‌الاثقال و صنعة‌القفان یا ارشاد ذوی‌العرفان الی صناعةالقفان دربردارندۀ چهار باب در مورد چگونگی کار قپان و نحوۀ اندازه‌گیری وزن، مقدمة فی‌المساحة، تلخیص کتاب‌الحیل بنوموسی و رساله‌ای در مورد هیدرولیک و مکانیک، در زمرۀ آثار او قرار دارند.