اهورامزدا، نقش برجسته
اهورامزدا، نقش‌برجستۀ
در هنر معماری و حجّاری و مهر‌سازی ایران دورۀ هخامنشی در منطقۀ فارس دیده می‌شود. نقش برجستۀ اهورامزدا به‌شکل مردی بال‌دار است که ریشی انبوه و کلاهی پارسی بر سر دارد. کتیبه‌های میخی هخامنشی داریوش در بیستون و آرامگاه صخره‌ای وی در نقش رستم به‌صراحت این نقش را اهورامزدا، خدای بزرگ پارسیان، معرفی می‌کند. این مدارک باستان‌شناختی نشان می‌دهد که به‌خلاف گزارش هرودوت و دیگر منابع یونانی، پارسیان نقش و تمثال خدایان خود را می‌ساختند؛ اما پیتر کالمایر براساس مطالعه چگونگی نقوش برجستۀ اهورامزدا در آرامگاه‌های صخره‌ای نقش رستم، آن را نقش روح یا فروهر پادشاه پیشین و نیای پادشاه معرفی می‌کند. نقش برجستۀ اهورامزدا را در آثار هخامنشی پیش از داریوش اول مشاهده نمی‌کنیم. نقوش برجستۀ اهورامزدا صرفاً در آثار هخامنشی کوه بیستون، کوه حسین در نقش رستم، کوه رحمت در پرسپولیس، و مهرهای داریوش اول و جانشینانش حضور دارد و به گونه‌ای تمامی نقوش وحدت سبکی دارند. نقش برجستۀ اهورامزدا ریشه در هنر بین‌النهرین دارد و آن را در آشور و اورارتو می‌یابیم. در هنر مصر و نیز میتانی، آن را به‌شکل قرص بال‌دار خورشید می‌بینیم. هرچند در قرن اخیر با استناد به متون زردشتی آن را نماد فروهر یا فروشی پنداشته‌اند؛ اما مقایسه آن با نمونه‌های متقدّم در آشور و اورارتو و نیز کتیبه‌های هخامنشی آن را اهورامزدا معرفی می‌کند.