بینه

بَیّنِه

(در لغت، امر واضح) اصطلاحی در فقه، به‌معنای شهادت شهود. در قرآن شریف، بیّنه به‌معنای اصطلاحی به‌کار نرفته است؛ به همین سبب در این که اصطلاح بینه در زمان رسول اکرم (ص) به‌کار رفته یا خیر، اختلاف است. با این حال از پیامر اکرم (ص) نقل شده است: بیّنه برای مدعی و قسم برای منکر است. همچنین فرموده است: من در بین شما، از راه بیّنه و سوگند داوری می‌کنم. فقیهان مسلمان در اعتبار اصل بیّنه تردید نکرده‌اند؛ اما در مسائل پیرامونی آن، مانند حدود اعتبار آن نظریه‌های متفاوتی بیان کرده‌اند؛ مثلاً کسانی چون محقق حلّی بیّنه را در اثبات اجتهاد و یا کسانی چون ابن بّراج، آن را در اثبات نجاست، کافی نمی‌دانند. نکته دیگر آن‌که عمل به بینه محدود به باب قضا نیست؛ بلکه تمام ابواب فقه، از معاملات و عبادات را نیز دربر می‌گیرد. اصل اولی در بینه آن است که دو مرد عادل شهادت دهند؛ اما به‌سببی خاص، گاه بر عدد آن اضافه می‌شود؛ مانند بیّنه در اثبات زنا، لواط و مساحقه که به شهادت چهار مرد عادل نیاز است و گاه شهادت زن نیز مقبول می‌افتد. در مقام تعارض بیّنات، بیشتر اعتقاد به تساقط دارند؛ اما برخی به قرعه یا راه‌های دیگر نیز نظر داده‌اند.