تزاحم

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی

تَزاحُم

(در لغت به‌معنای انبوهی و تراکم و فشردگی) و در اصول فقه هرگاه دو حکم برای یکدیگر مزاحمتی ایجاد کنند، به ‌گونه‌ای که نتوان به هر دوی آن‌ها عمل کرد، به آن «تزاحم» گویند و آن دو حکم را «متزاحِمَین» نامند. مثلاً شخصی شاهد غرق‌‌شدن دو نفر در دریاست و نجات هر دو نیز واجب است و او نمی‌تواند جز یک نفر از آنان را نجات دهد. در این‌جا دو وجوب با هم تزاحم دارند. در صورت تزاحم بین دو حکم هرگاه یکی از آن دو اهم و دیگری مهم باشد اهم مقدم خواهد بود و گرنه انسان در انجام هریک مخیّر است. در مثال فوق هرگاه یکی از دو غریق دانشمند باشد نجات او مقدم است. «تزاحم» با «تعارض» متفاوت است؛ زیرا تعارض، تنافی دو دلیل در مرحلۀ قانون‌گذاری است؛ ولی تزاحم در مرحلۀ اجرای قانون است.