تنبیه الامه و تنزیه المله

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی

تَنبیهُ‌ الْاُمَّه‌ و تَنْزیهُ‌ الْمِلَّه‌
کتابی‌ در دفاع‌ از نظام‌ مشروطه‌ به‌فارسی‌ از محمدحسین‌ غَرَوی‌ نائینی‌ (۱۲۷۷ـ ۱۳۵۵ق). نویسنده‌، این‌ کتاب‌ را تقریباً ده‌ ماه‌ پس‌ از الغای‌ مشروطیت‌ و در دفاع‌ از آن‌ نگاشت‌ (۱۳۲۷ق) و کوشید تا مبانی‌ و اصول‌ مشروطه‌ و نظام‌ پارلمانی‌ و دموکراسی‌ را از مبانی‌ اعتقادی‌ اسلام و با استفاده‌ از قواعد فقهی‌ استخراج‌ کند و اسلامی‌بودن آن‌ اصول‌ را اثبات‌ کند. انگیزۀ‌ اصلی‌ مؤلف‌، پاسخ‌گویی‌ به‌ اشکالات‌ و شبهاتی‌ است‌ که‌ در کتاب‌ تَذکرة الغافل‌ و اِرشادُ الجاهل آمده‌ است‌. مخاطبان‌ نائینی‌ در این‌ کتاب‌، کسانی‌ هستند که‌ از موضع‌ مذهبی‌ و فقهی‌ با مشروطیت‌ مخالفت‌ می‌کردند. کتاب‌ دارای‌ یک‌ مقدمه‌ با پنج‌ فصل‌ و یک‌ خاتمه‌ است‌. این‌ اثر در تقویت‌ مشروطیت‌، بسیار مؤثر واقع‌ شد و پس‌ از فروپاشی‌ سلطنت‌ محمدعلی‌ شاه‌ قاجار (۱۳۲۷ق)، مورد استفاده‌ و استناد مشروطه‌خواهان‌ قرار گرفت‌. آخوند خراسانی‌ و شیخ‌ عبدالله‌ مازندرانی‌، دو تقریظ‌ بر این‌ کتاب‌ نوشتند که‌ بر اعتبار و اهمیت‌ آن‌ افزود. تاکنون‌ ده‌ها کتاب‌ و مقاله‌ در شرح‌ و تفسیر آن‌ نوشته‌ شده‌ است‌. آیت‌الله‌ طالقانی‌ در ۱۳۳۴ ش‌، این‌ کتاب‌ را با مقدمه‌ای‌ مبسوط‌ با نام حکومت از نظر اسلام به‌‌چاپ‌ رساند.