تونسی، خیرالدین (۱۸۲۲ـ۱۸۸۹م)
تونِسی، خَیرُالدّین (۱۸۲۲ـ۱۸۸۹م)
سیاستمدار و نویسندۀ تونسی و صدراعظم دولت عثمانی. در اصل از قبیلۀ اَباظه در منطقۀ چرکس، جنوب غرب کوه‌های قفقاز، است. پس از کشته‌شدن پدرش در یکی از درگیری‌های عثمانی با روسیه، به‌عنوان برده فروخته شد و نمایندۀ احمد بای، حاکم تونس، او را که هفده سال داشت، خرید و به تونس برد تا در کاخ حاکم پرورش یابد. در ۱۸۴۰م وارد بخش سواره‌نظام شد و مراتب نظامی را تا حد فرماندهی طی کرد و در ۱۸۵۷م، وزیر جنگ شد. در ۱۸۶۱م، رئیس مجلس تونس شد و سفری به اروپا کرد تا از پادشاهان اروپایی به‌سبب تمجیدشان از قانون اساسی فرانسه، سپاسگزاری کند. در ۱۸۶۳م، در مخالفت با استقراض خارجی، از ریاست مجلس و وزارت جنگ استعفا کرد. در ۱۸۶۷م، کتاب اقوم‌المسالک را نوشت. در ۱۸۷۳م، وزیراعظم و رئیس هیئت وزیران شد. در دورۀ وزارتش، دستاوردهای مهمی داشت که مهمترین آن سازماندهی وزارتخانه‌ها و ادارات و نظم‌بخشیدن به کشاورزی و تجارت و اقتصاد بوده است. در ۱۸۷۷م، از مناصب خود عزل شد. در ۱۸۷۸م، سلطان عبدالحمید عثمانی او را به استانبول فرا خواند و او را به صدراعظمی دولت عثمانی منصوب کرد. مهمترین تألیف او کتاب «استوارترین روش در شناخت ممالک» است. نوشته‌هایی هم به زبان فرانسه داشت که در کتاب مُذْکرات (خاطرات) او گرد آمده است.