تیرول

تیرول (Tirol)

اينسبروک، تيرول

ایالت فدرال اتریش، با ۱۲,۶۰۰ کیلومتر مربع مساحت و ۶۵۵,۲۰۰ نفر جمعیت (۱۹۹۵). مرکز آن، شهر اینسبروک است و موتورهای گازوئیلی، تجهیزات اپتیکی، و نیروی برقابی تولید می‌کند. قبلاً (از ۱۳۶۳م) استانی در امپراتوری اتریش بود، که در ۱۹۱۹ بین اتریش و ایتالیا تقسیم شد (← ترنتینو‌ـ‌آلتو آدیجه). از شمال به باواریا و از جنوب به ایتالیا محدود شده است. تیرول شرقی، بخش جنوبی هوئه تاوئرن، از بقیۀ ایالت جدا شده است. بخش اصلی تیرول شامل دره‌های این و لِش است که هر دو از جنوب غربی تا شمال شرقی گسترش یافته‌اند. کوه‌های آلپ، که این دره‌ها را جدا می‌‌کنند، با چندین رود کوچک از جنوب به شمال قطع شده‌اند. گروسگلوکنر (۳,۷۹۸ متر)، بلندترین قلۀ اتریش، در تقاطع مرزهای تیرول شرقی، سالزبورگ، و استیریا قرار دارد. این ناحیه پوشیده از درخت است. شغل اصلی ساکنان آن تولید لبنیات، دامپروری، و جنگلداری است. لیگنیت، نیکل، سرب و سایر کانی‌ها در منطقه یافت می‌شوند؛ نساجی و تولید مواد شیمیایی، و تولید نیروی برقابی صنایع آن را تشکیل می‌دهند. گردشگری نیز از منابع اصلی درآمد است. در دوران روم، تیرول بخشی از رایتیا بود. سپس اسقف‌های بریکسِن و تِرِنت بر آن حاکم شدند و در ۱۳۶۳م به مالکیت خاندان هاپسبورگ درآمد. در ۱۸۰۵ به باواریا واگذار شد، ولی کنگرۀ وین در ۱۸۱۴ آن را به اتریش بازگرداند. برطبق پیمان سن ژرمن ـ آن ـ له در ۱۹۱۹، تقسیم شد، بخش شمالیِ گردنۀ برنر به استانی در جمهوری جدید اتریش تبدیل، و بخش جنوبی آن به ایتالیا واگذار شد. ترنتینو و آدیجۀ علیا عامل اصلی اختلاف شدید بین اتریش و ایتالیا (۱۹۱۹ـ۱۹۳۹) بودند. پس از جنگ جهانی دوم، به‌رغم مخالفت‌های اتریش، تیرول جنوبی بخشی از ایتالیا باقی‌ ماند. موافقت‌نامه‌ای بین اتریش و ایتالیا دربارۀ ناحیۀ مزبور، در پیمان صلح ۱۹۴۷ گنجانده شد. بر طبق آن، آلمانی‌زبان‌ها و ایتالیایی‌زبان‌ها از حقوق مساوی، و منطقه از نوعی خودمختاری اداری و قانونی برخوردار است، اما نارضایتی اتریشی‌ها همچنان ادامه دارد و از ۱۹۴۷ خرابکاری‌هایی در منطقه شد، که آن‌ها را به عوامل طرفدار اتریش نسبت داده‌اند.

---