جانوران استرالیا و اقیانوسیه

جانوران استرالیا و اقیانوسیه Australasian and Oceanian fauna

استرالیا یگانه قاره‌ای است که کیسه‌داران در آن آزادانه و بدون هیچ‌گونه رقابتی با پستان‌داران جفت‌‌دار پیشرفته‌تر تکامل یافته‌اند. این تکامل تقریباً تاکنون ادامه داشته است. طی تکامل و با دسترسی به همۀ قاره، اجداد کیسه‌داران قادر به استفاده از هر کُنام اکولوژیک بوده‌اند. کیسه‌دارانِ کُنامِ جانورانِ حفار شامل جانورانی است که عبارت‌اند از: باندیکوت (کیسه‌داری موش‌مانند)، وومبت (نوعی خرس کیسه‌دار)، موش کیسه‌دار، و موش کور کیسه‌دار. جانوران کنام جانوران دونده عبارت‌اند از: کانگورو و والابی؛ و جانوران کنام جانوران بالارونده عبارت‌اند از: کانگوروی درختی، اپوسوم، کوسکوس درخت‌زی، و کوالا. جانور کنام جانوران پرنده عبارت است از: اپوسوم پرنده. پستان‌داران تخم‌گذار استشنایی در کنام آبی‌ زندگی می‌کنند که در حال حاضر شامل پلاتی‌پوس نوک اردکی است. پلاتی‌پوس و اکیدنه یا مورچه‌خوار خاردار، متعلق به راسته‌ای بسیار قدیمی از پستان‌‌دارانِ تخم‌گذارند که با خزندگانی که از آن پدید آمده‌اند، به‌کلی تفاوت دارند. شکوفایی وسیع کیسه‌داران سبب بروز موارد نظرگیر تکامل هم‌گرا شد. تکامل هم‌گرا در مسیرهای قابل مقایسۀ گونه‌های غیر وابسته‌ای است که تا حدی رفتار و ظاهر فیزیکی مشابهی دارند. به‌ همین سبب است که اروپایی‌هایی بعد از استقرار در منطقه، نام‌هایی نظیر موش، موش کیسه‌دار، گربه، و گرگ بر کیسه‌داران منطقه گذاشتند، زیرا جانوران جفت‌دار با آن‌ها از یک رده‌اند. نمونه‌های تکامل هم‌گرا عبارت‌اند از خرس‌های کیسه‌دار (وومبت) که جانورانی حفار، قوی، و شبیه گورکن‌اند؛ موش‌های کور کیسه‌دار که بسیار شبیه موش کور طلایی جفت‌دار افریقایند؛ کانگورو و والایی که در کُنام چراگاه پراکنده‌اند و مناطق دیگر این کنام را سُم‌داران اشغال کرده‌اند؛ گرگ‌های تاسمانی یا تایلاسین منقرض شده که شبیه گرگ جفت‌دار و با روشی مشابه، با دویدن به دنبال شکار، صید می‌کنند؛ دیو تاسمانی با آرواره‌های قوی که قادر به شکستن استخوان است و نقشی شبیه کفتار دارد؛ نام‌بت کیسه‌داری با چنگال‌های قوی، دهان کوچک، و زبان دراز که با جیرۀ غذایی موریانه‌خواری سازش دارد و شبیه مورچه‌خوار جفت‌دار است؛ کوسکوس که از نظر ظاهری و رفتاری شبیه برخی شبه‌میمون‌ها است؛ کوالا که کنامی مشابه نخستیان برگ‌خوار دارد؛ و گلایدر کیسه‌دار که مشابه سنجاب پرنده ولمور پرنده است. فرایند سازش تشعشعی تقریباً همان‌گونه که در کیسه‌داران قابل مشاهده است، در پرندگان استرالیا نیز دیده می‌شود. طوطی‌ها، به ویژه کنام اکولوژیک متنوعی را اشغال کرده‌اند. برخی از این کنام‌ها را در مناطق دیگر، پرندگان متفاوت و حتی پستان‌داران اشغال می‌کنند. بوقلمون‌های مگاپود ویژگی‌های ارتباطی بیشتری با گذشته دارند. این بوقلمون‌ها تخمشان را نظیر خزندگان دفن می‌کنند، اما برخلاف خزندگان، الگوی رفتاری بسیار موفقی دارند. بوقلمون‌های مگاپود تودۀ گیاهی بزرگی می‌سازند که تخم‌هایشان را در آن‌جا پرورش می‌دهند. پرندۀ نر به دقت درجه حرارت این تودۀ برگ در حال پوسیدن را کنترل می‌کند. پرندگان بهشتی گروهی شامل حدود ۴۰ گونه‌اند که در گینۀ نو زندگی می‌کنند. پروبال درخشان و نمایش جفت‌یابی ماهرانۀ آن‌ها بی‌نظیر است. نمایش جفت‌یابی و آوازخوانی پرندۀ چنگ‌زن نیز تقریباً بی‌نظیر است. پرندگانی که قادر به پرواز نیستند عبارت‌اند از: شترمرغ استرالیایی، شترمرغ گینه نو، و کیوی نیوزیلند، یگانه وابستۀ زندۀ موآهای غول‌آسا، که زمانی گونۀ غالب نیوزیلند بودند. سایر پرندگانی که قادر به پرواز نیستند عبارت‌اند از: تاکاهه، کیای طوطی‌مانند، و کاکاپو (طوطی زمینی شب‌گرد). خزندگان تواتارای سمندرمانند که در چند جزیرۀ کوچک، مجاور ساحل نیوزیلند زندگی می‌کند، یگانه نمایندۀ زنده خزندگانی است که روزگاری بزرگ‌ترین راسته خزندگان بودند. این خزنده از ابتدای ظهورش در دوره تریاسی، یعنی حدود ۲۰۰ میلیون سال قبل، تاکنون تقریباً تغییر نکرده است.

---