جبه خانه

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی

جُبّه‌خانه

(یا: جِبِه‌خانه، جباخانه) اصطلاحی نظامی در قدیم، به‌معنای جای اسلحه و ابزار جنگ. در دورۀ صفویه به کارگاه‌های ساخت و نگهداری سلاح جباخانه می‌گفتند. جباخانه معادل ادارۀ تسلیحات ارتش و سازمان صنایع دفاعی کنونی است. بزرگ‌ترین جباخانۀ دورۀ صفویه در قلعه‌ای کهن واقع در جوارِ بارۀ شمال شرقی اصفهان بود و در آن چلنگران، پیکانگران، باروت‌سازان، آتشبازان و کارگران عسگرخانه به‌کار تولید جنگ‌افزار اشتغال داشتند. رئیس جباخانه عنوان جابادارباشی داشت و از صاحب‌منصبان بزرگ قشون و از معتمدان پادشاه به‌شمار می‌رفت. بر جباخانه سرپرستی با عنوان مُشرف نظارت داشت که منصبی مهم و معتبر بود و همۀ وجوه تحویلی قورخانه با اجازه و اطلاع او به مصرف می‌رسید. تحویل‌داران نیز در ولایات مختلف از جانب جبادارباشی تعیین می‌شدند و در برابر او مسئول بودند. جباخانه در زمان نادرشاه افشار نیز با همین عنوان وجود داشت. در عهد قاجار و اوایل دورۀ پهلوی، به‌جای جبه‌خانه اصطلاح قورخانه رایج شد.