حیدر عمواوغلی
حیدر عمواوغلی (۱۲۵۹ـ گيلان ۱۳۰۱ش)
| حیدر عمواوغلی | |
|---|---|
| زادروز |
۱۲۵۹ش |
| درگذشت | گیلان ۱۳۰۱ش |
| ملیت | آذربایجانی |
| نام‌های دیگر | حیدرخان چراغ برقی |
| تحصیلات و محل تحصیل | مهندسی برق قفقاز |
| شغل و تخصص اصلی | مبارز سیاسی |
| شغل و تخصص های دیگر | مهندس برق |
| گروه مقاله | انقلاب ها و انقلابیون، تاریخ ایران |
(معروف به «حیدرخان چراغ بَرْقی») از مشروطه‌خواهان تندرو در آغاز انقلاب مشروطیت. اهل باکو و نام اصلی‌اش تاری وردیُوفْ بود و در قفقاز مهندسی برق خوانده بود. در ۱۳23ق با گروهی از دوستان و هم‌مسلکان سیاسی‌اش فرقه اجتماعیون عامیون را در قفقاز بنیان نهاد و به‌تدریج عده‌ای از ایرانیان شعبه‌ای از آن را در تبریز تأسیس کردند. حیدرخان در ۱۳۱۸ق به دستور مظفرالدین‌شاه قاجار به‌عنوان مهندس برق به استخدام دولت ایران درآمد و با کسانی که مخالف حکومت استبدادی مظفرالدین‌شاه بودند ارتباط پیدا کرد و با بعضی از مشروطه‌خواهان همکاری کرد. وی در بسیاری از اغتشاشات و درگیری‌های دوران انقلاب مشروطیت نقش داشت و هم او بود که بر سر راه محمدعلی شاه بمب منفجر کرد و در ترور برخی دولتمردان، مانند اتابک اعظم، شرکت داشت. پس از به‌توپ‌بستن مجلس (۱۳۲۶ ق)، به بادکوبه رفت و با مشروطه‌خواهان ایران تماس‌هایی برقرار کرد.
عمواوغلی از بنیان‌گذاران حزب دموکرات بود و در واقعۀ حملۀ مجاهدان گیلانی به تهران شرکت داشت و رئیس کمیتۀ ترور یا وحشت بود. وی در واقعۀ قتل سیدعبدالله بهبهانی نیز دست داشت که به‌همین دلیل، دستگیر و بازداشت شد و مدتی بعد، از ایران به اروپا رفت. در پاییز ۱۳۰۱ش به گیلان آمد و به نیروهای میرزا کوچک‌‌خان جنگلی پیوست. اما جنگلی‌ها به او بدگمان بودند و او را خیانتکار می‌دانستند؛ از همین رو، در درگیری با نیروهای جنگل به‌قتل رسید.