خسروپاشا سوکولوی
خسروپاشا سوکولوی ( ـ۱۰۴۱ق)
| خسروپاشا سوکولوی | |
|---|---|
| درگذشت | ۱۰۴۱ق |
| محل زندگی | ترکیه (عثمانی) |
| ملیت | بوسنیایی |
| شغل و تخصص اصلی | دولتمرد |
| گروه مقاله | تاریخ جهان |
وزیراعظم عثمانی. از مردم بوسنی بود و در دربار عثمانی بالید. درپی قتل عثمان دوم، چون شورش ینی‌چری‌ها را فرونشاند، منصب ینی‌چری آغاسی یافت (۱۰۳۳ق). پس از آن، به‌همراه وزیر اعظم برای فرونشاندن شورش آبازه محمد پاشا ولایتدار ارزروم به آن‌جا رفت و با دلیری‌ها و تدابیرش سپاه عثمانی را به‌پیروزی رسانید. در ۱۰۳۷ق مراد عثمانی چهارم، خسروپاشا را به استانبول فراخواند و وی را به صدارت برگزید. پس از رسیدن به صدارت، برای فرونشاندن سومین شورش آبازه محمد پاشا، به ازمیر و توقات شتافت. آبازه محمد پاشا چون خبر حرکت سپاه از استانبول به ارزروم را شنید از شاه ایران کمک خواست و شاه‌عباس صفوی اول نیز نیروهایی را در آذربایجان نگه داشت، اما پیش از آن‌که این نیروها به ارزروم برسند، خسروپاشا از توقات به‌راه افتاد و آبازه پاشا را که هنوز آماده جنگ نبود، غافلگیر کرد و ارزروم را گشود (۱۰۳۸ق). سپس، درحالی‌که آبازه پاشا را در اسارت داشت، به استانبول بازگشت. سپاه عثمانی در ۱۰۴۰ق به بغداد رسید و آن را محاصره کرد. وی با پذیرفتن پیشنهاد خان‌های کرد، کار بغداد را واگذاشت و به یورش بی‌نتیجه در ایران دست زد. خسروپاشا در راه بازگشت، بسیاری از وزرا و بیگلربیگی‌ها را به این بهانه که دستی در این شکست داشته‌اند، به‌قتل رسانید. درنتیجه او را از صدارت برکنار کردند. پس از آن ینی‌چری‌ها و سپاهیانی که در دیاربکر بودند، شوریدند و خواستار انتصاب خسروپاشا به صدارت عظمی شدند. سلطان مراد که دست خسروپاشا را در پشت این رخدادها می‌دید، محافظ خود، مرتضی پاشا را به بیگلربیگی دیاربکر گماشت و به کشتن خسروپاشا فرمان داد. خسروپاشا سرانجام، پس از مقاومتی بی‌نتیجه، در توقات تسلیم و کشته شد. وی در سفر بغداد بناهایی چون کاروان‌سرا، مسافرخانه و مسجد جامع برآورد که می‌توان به آن‌ها بازسازی دژهای شهر زور و موصل را نیز افزود. ابیاتی از سروده‌های او در بلبلستان محمد فوزی موستاری آمده است.