خیکاریا
خیکاریا (Jicarilla)
(به اسپانیایی به‌معنی سبد کوچک) از اقوام سرخ‌پوست امریکایی. در ابتدا ساکن نیومکزیکو و آریزونا بودند، اما امروزه در حفاظتگاه خیکاریا در نیومکزیکو با جمعیتی نزدیک به ۲هزار نفر (۱۹۹۰) زندگی می‌کنند. زبان آن‌ها به خانوادۀ زبان‌های آتابَسکی[۱] تعلق دارد. قوم خیکاریا یکی از اعضای ملت آپاچی[۲] به‌شمار می‌رود و در اصل در کلرادو[۳]، اوکلاهما[۴] و نیومکزیکو سکونت داشتند و عمدتاً شکارچی بودند. آن‌ها در کلبه‌هایی جابه‌جا شدنی به نام ویکیوپ[۵] زندگی می‌کردند که از نی‌های بسته‌شده به چارچوبی بیضی‌شکل ساخته شده بود. در اوایل دهۀ ۱۷۰۰، کومانچه‌ها خیکاریاها را به‌سوی جنوب و نیومکزیکو راندند و در آن‌جا آن‌ها، در کنار شکار، به کشاورزی نیز پرداختند. مردم این قوم که کمتر از آپاچی‌های شرقی تمایلات جنگجویانه داشتند، تا دهۀ ۱۸۵۰ از جنگ با مهاجران سفیدپوست پرهیز می‌کردند. خیکاریاها در ۱۸۸۷ به حفاظتگاه کنونی‌شان در نیومکزیکو منتقل شدند و در آن‌جا درآمد قبیله با فروش حقوق معادن حاصل می‌شد.