دانمارک

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی
دانمارک
نام فارسی دانمارک
نام لاتین Denmark
نظام سیاسی سلطنتی مشروطۀ چندحزبی با یک مجلس قانون‌گذاری
جمعیت 5,564,219 نفر 
موقعیت اروپای غربی
پایتخت کپنهاگ
تراکم نسبی (نفر در کیلومتر مربع) 129.1
رشد سالانه (درصد) 0/3
شهرهای اصلی کپنهاگ هیلرود، نیکوبینگ فالستر، رینگ‌کوبینگ، اورهوس، ویبورگ، اولبور
زبان دانمارکی
دین مسیحیت
مساحت (کیلومتر مربع) 43,100 
واحد پول یورو

دانمارک (Denmark)

دانمارک
دانمارک
دانمارک

موقعیت. کشور پادشاهی دانمارک در اروپای غربی و در شبه‌جزیرۀ ژوتلند[۱] قرار دارد. از شمال به پهناب[۲] اسکاگراک[۳]، از شرق به پهناب کاتگات[۴] و تنگۀ اورسوند[۵] و دریای بالتیک[۶] از جنوب به آلمان و از غرب به دریای شمال[۷] محدود است. مساحت این کشور ۴۳,۱۰۰ کیلومتر مربع است و شهر کپنهاگ (کوپنهاگن) پایتخت آن است.

سیمای طبیعی. دانمارک، کوچک‌ترین کشور اسکاندیناویایی، سرزمین پست و همواری است که درازای آن از جنوب (مرز آلمان) تا شمال به ۳۰۰ کیلومتر بالغ می‌شود. کرانه‌های شرقی آن از خلیجک[۸]ها، بریدگی‌ها، و جزایر ساحلی بسیاری که شمارشان به ۴۸۳ می‌رسد (۹۷ جزیرۀ آن مسکونی است) تشکیل شده و کرانه‌های غربی را نیز مرداب‌های ساحلی متعددی چون آبکند[۹]های رینگ‌کوبینگ[۱۰] و لیم‌ فیورد (آبدرۀ لیم)[۱۱] تشکیل داده است. آبکند لیم‌ فیورد که از خلیجک نیسوم[۱۲] در غرب شروع می‌شود، رو به شرق از کنار شهر اولبور[۱۳] می‌گذرد و پس از طی عرض کشور به پهناب کاتگات می‌پیوندد، و بخش نوردیلان[۱۴] را از بخش‌های جنوبی کشور جدا می‌کند. خلیجک‌های اولبور و اورهوس[۱۵] و شبه‌جزیرۀ دیورسلان[۱۶] از عمده‌ترین عوارض کرانه‌های شرقی‌اند و جزیره‌های شلان[۱۷]، فون[۱۸]، لولان[۱۹]، فالستر[۲۰]، بورنهولم[۲۱]، لسو[۲۲] و بسیاری جزایر دیگر، که در آب‌های ساحلی دور و نزدیک قرار دارند، جزیی از خاک دانمارک به‌شمار می‌آیند. ارتفاع میانگین این کشور حدود ۳۰ متر است و بلندترین نقطۀ آن، یدینگ اسکووهوی[۲۳]، با ۱۷۳ متر ارتفاع در نواحی شرقی شبه‌جزیرۀ ژوتلند جا دارد. رودخانه‌های دانمارک کوتاه و پر آب‌اند و جلگه‌های سبز و خرم آن از کشتزارها و چراگاه‌های وسیع پوشیده شده است. دانمارک از نظر اداری به چهارده بخش تقسیم می‌شود و شهرهای مهم آن عبارت‌اند از کپنهاگ هیلرود[۲۴]، نیکوبینگ فالستر[۲۵]، رینگ‌کوبینگ، اورهوس، ویبورگ[۲۶]، و اولبور (اولبورگ). اقلیم این کشور معتدل مایل به سرد است و جریان‌های اقیانوس اطلس هوای آن را در اعتدال نگه می‌دارد. تابستان‌هایش گرم و پرباران و نواحی شرقی آن از بخش‌های غربی خشک‌تر است. میانگین دمای شهر کپنهاگ در دی ماه ۰.۵ درجۀ سانتی‌گراد، و در تیرماه ۱۷ درجه سانتی‌گراد است، و میانگین بارندگی سالانۀ آن به ۶۵۰ میلی‌متر می‌رسد. حدود دوسوم از اراضی دانمارک زیر کشت است و مساحت جنگل‌های آن به ۱۰.۵ درصد از مساحت کشور را بالغ می‌شود. جنگل‌های این کشور از نوع درختان سوزنی، بلوط، قان و زبان گنجشک است. حیات‌وحش آن به آهو و پستانداران کوچکی چون روباه، سنجاب، و خرگوش منحصر می‌شود.

اقتصاد. دانمارک امروزی کشوری صنعتی است، ولی کشاورزی اهمیت دیرین خود را در اقتصاد این کشور همچنان حفظ کرده است و حدود دوسوم از اراضی آن و یک‌ششم از نیروی کار این کشور در این بخش مشغول‌اند. فرآورده‌های دامی و لبنی جزو مهم‌ترین محصولات صادراتی دانمارک است. دانمارک از نظر صنعت شیلات موقعیت ممتازی دارد و از این نظر در ردیف پانزده کشور درجۀ یک جهان است و صید سالانۀ آن به ۱.۵میلیون تن بالغ می‌شود. منابع و معادن زیرزمینی دانمارک رو به پایان نهاده و به گرانیت و رس، سنگ گچ و کائولین منحصر شده است. حدود نیمی از سوخت مورد نیاز این کشور از منابع نفت و گاز دریای شمال به‌دست می‌آید و میزان ذخیرۀ آن به حدود یک‌میلیارد بشکه نفت و ۱۰۰میلیارد متر مکعب گاز طبیعی بالغ می‌شود. تولید الکتریسیتۀ دانمارک حدود ۳۵میلیارد کیلووات ساعت است که حدود ۶.۵میلیارد کیلووات ساعت از آن با توربین‌های بادی تولید می‌شود و مازاد بر مصرف داخلی به آلمان و سوئد صادر می‌شود. دانمارک در زمینۀ صنعت نیز کشور پیش‌رفته‌ای است و سیمان، فولاد، ماشین‌آلات، تجهیزات حمل‌ونقل، مواد غذایی، مواد شیمیایی، کاغذ، لوازم منزل، منسوجات، مصنوعات چوبی، نفت تصفیه شده، ابزارهای الکتریکی و اپتیک از مهم‌ترین فرآورده‌های صنعتی آن است. مساحت جنگل‌های دانمارک حدود ۴۱۵هزار هکتار است و تولید چوب و الوار آن به ۱.۵میلیون متر مکعب بالغ می‌شود.

حکومت و سیاست. حکومت دانمارک سلطنتی مشروطۀ چندحزبی با یک مجلس قانون‌گذاری است. ملکه مارگارت دوم[۲۷] (زادۀ ۱۹۴۰) از ۱۹۶۷ مقام سلطنت دانمارک را برعهده دارد. مجلس قانون‌گذاری دانمارک ۱۷۹ نماینده دارد که برای دوره‌های چهارساله انتخاب می‌شوند، و رهبر حزب حائز اکثریت در مجلس را ملکۀ دانمارک به سمت نخست‌وزیری و تشکیل هیئت دولت منصوب می‌کند.

مردم و تاریخ. جمعیت دانمارک حدود ۵,۵۶۴,۲۱۹ نفر است (۲۰۱۱) و تراکم نسبی آن به ۱۲۹.۱ نفر در کیلومتر مربع می‌رسد. روند افزایش جمعیت دانمارک ۰.۳ درصد است و دانمارکی‌ها ۹۷ درصد از جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند. ۹۱ درصد از مردم آن پروتستان‌اند و ۸۵ درصدشان در شهرها زندگی می‌کنند و زبان رسمی آنان دانمارکی است. میانگین امید به زندگی در دانمارک ۷۸ سال است و ۹۹ درصد از بزرگ‌سالان آن باسوادند. دانمارکی[۲۸]ها یا شاخه‌ای از توتو[۲۹]های اسکاندیناویایی، نخستین ساکنان این سرزمین بوده‌اند. آنان در یورش وایکینگ[۳۰]ها به انگلستان و فرانسه شرکت کردند و در مقابل پیشروی فرانک[۳۱]ها به سوی شمال به‌سختی ایستادند. هارولد کبوددندان[۳۲]، پادشاه ژوتلند، (۹۱۰ـ۹۸۵م) از اشاعۀ مسیحیت در آن سرزمین حمایت کرد و پسرش اسوئین[۳۳] نیز انگلستان را فتح کرد و امپراتوری مقتدری بنا نهاد که تا دو نسل دوام آورد. سرزمین‌های سوئد و نروژ به توصیه و خواست شاه دانمارک، اتحادیۀ کالمار[۳۴] را در مقابله با اتحادیه هانسایی[۳۵] تشکیل دادند و سرزمین واحدی را از ۱۳۹۶ تا ۱۵۲۳ پدید آوردند. نزاع‌های مذهبی و جنگ‌های داخلی سال‌های ۱۵۳۴ تا ۱۵۳۶ به جداشدن کلیسای دانمارک از کلیسای رم و پیروزی پیروان مارتين لوتر[۳۶] انجامید و به این ترتیب آیین پروتستان در دانمارک رسمیت یافت و اموال بسیاری از کاتولیک‌ها مصادره شد. شرکت دانمارک در جنگ‌های ۳۰‌ساله به زوال کشور مزبور منجر شد. کریستیان چهارم[۳۷] (۱۵۷۷ـ۱۶۴۸) برای تجدید قدرت دانمارک و تسلط دوبارۀ آن بر دریای بالتیک بسیار کوشید و در ۱۶۴۵ مرزهای دانمارک را تثبیت کرد، ولی در رویارویی با قدرت روزافزون سوئد کاری از پیش نبرد و دامنۀ تسلط دانمارک به نروژ و ایسلند منحصر شد. جنگ فردریک ششم با انگلستان به جدایی نروژ از دانمارک در سال ۱۸۱۵ منجر شد و کریستیان نهم در ۱۸۶۵، ناحیۀ اشلسویگ و هولشتاین[۳۸] واقع در شمال آلمان را تصرف کرد. این عمل به جنگ میان دانمارک، پروس، و اتریش منجر شد و ناحیۀ مزبور دوباره به تصرف پروس درآمد. دانمارک در جنگ جهانی اول (۱۹۱۴ـ۱۹۱۸) بی‌طرفی خود را حفظ کرد و در جنگ جهانی دوم از ۱۹۴۰ تا ۱۹۴۵ به تصرف آلمان نازی درآمد. ایسلند که تا آن زمان در تصرف دانمارک بود، در ۱۹۴۴ از این کشور جدا شد و استقلال خود را اعلام کرد دانمارک پس از پایان جنگ، به‌سرعت رو به ترقی نهاد، در ۱۹۷۳ به جامعۀ اروپا پیوست و با چهارده کشور دیگر در ۱۹۹۵ اتحادیۀ اروپا را تأسیس کرد. جزایر فارو[۳۹]، یا به گویش دانمارکی فروئرنه[۴۰]، واقع در اقیانوس اطلس و شمال مجمع‌الجزایر بریتانیا با مساحت ۱,۴۰۰ کیلومتر مربع و نیز جزیرۀ بزرگ گروئنلند (گرینلند)[۴۱] در اقیانوس شمالگان[۴۲] با مساحت ۲,۱۷۵,۶۰۰ کیلومتر مربع و با مرکزیت اداری شهر نوک[۴۳] یا گودهب[۴۴] جزو کشور دانمارک هستند و هر دو به‌شیوه خودگردان داخلی اداره می‌شوند.

 

 


  1. Jutland
  2. broad water
  3. Skagerrak
  4. Kattegat
  5. Oresund
  6. Baltic Sea
  7. North Sea
  8. bay
  9. fjord
  10. Ringkobing
  11. Lim Fjord
  12. Nissum
  13. Alborg
  14. Nordjylland
  15. Arhus
  16. Djursland
  17. Sjaelland
  18. Fyn
  19. Lolland
  20. Falster
  21. Bornholm
  22. Laeso
  23. Yding Skovhoy
  24. Hillerod
  25. Nykobing Falster
  26. Viborg
  27. Margrethe II
  28. Dane
  29. teuton
  30. Viking
  31. Frank
  32. Harold Bluetooth
  33. Sweyn
  34. Kalmar Union
  35. Hanseatic League
  36. Martin Luther
  37. Christian IV
  38. Schleswig & Holstein
  39. Faeroe
  40. Faeroerne
  41. Gronland
  42. Arctic Ocean
  43. Nuuk
  44. Godthab