دفاعیات

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی

دفاعیات (apologetics)

نوشته‌هایی فلسفی که در آن‌ها می‌کوشند تا حملات به ایمان مسیحی را دفع کنند. مدافعان بزرگ مسیحی عبارت بودند از یوستینوس قدیس[۱]، اوریگنس[۲]، اوگوستین قدیس[۳]، توماس آکوئیناس[۴]، بلز پاسکال[۵] و جوزف باتلر[۶]. پرسش‌های برخاسته از کشفیّات علمی، تاریخی و باستان‌شناختی دامنۀ دفاعیات را گسترش داد. از ۳۰م تا سقوط امپراتوری روم، دفاعیات بیشتر در برابر یهودیان و مشرکان انجام می‌گرفت. بعضی از متن‌های عهد جدید[۷] خصلتی تدافعی دارند، مثل انجیل لوقا[۸] و نامۀ ۱۳ به رومیان[۹]، اما دفاعیات آباء کلیسا[۱۰] نخستین اثر نظام‌مند از این نوع است که با هدف استوارداشتن مسیحیت در مقابل ادیان شرک، ردّ اتهامات بر ضدّ مسیحیان و اثبات ظالمانه‌بودن آزار مسیحیان به امپراتوران نوشته شده است. در میان مدافعان یونانی قرن ۲م، یوستینوس قدیس در دو کتاب خود با عنوان دفاعیه[۱۱]، حدود ۱۵۰م، از ایمان مسیحی دفاع کرد و در گسترش آن کوشید. آتناگوراس[۱۲] به دفاع از مسیحیان در مقابل تهمت الحاد، زنای با محارم و نوزادکشی برخاست؛ دیگر مدافعان یونانی عبارت بودند از تاتیانوس[۱۳]، تئوفیلوس انطاکی[۱۴] و هرماس[۱۵]. از میان مدافعان لاتینی قرن ۲م، از ترتولیانوس[۱۶] با کتابدفاعیات، مینوکیوس فلیکس[۱۷] که گفت‌وگوی اوکتاویوس[۱۸] را نوشت و کوپریانوس قدیس[۱۹] با کتاب بطلان بت‌پرستی[۲۰] می‌توان یاد کرد. در قرن ۲ و ۳م اوریگنس یونانی و آرنوبیوس[۲۱] لاتینی در پاسخ به سلسوس[۲۲]، پورفوریوس[۲۳] و دیگران مطالبی نوشتند که در نوشته‌های خود به تاریخ مسیحیت و عقاید و اخلاق آن می‌تاختند. بزرگ‌ترین این مدافعان ائوسبیوس[۲۴] است که در تمهیدات انجیلی[۲۵] (پانزده رساله) و براهین انجیلی[۲۶] (بیست رساله) در مقام جمع میان عهد عتیق[۲۷] و عهد جدید برآمد و به دفاع از تعالیم مسیح و حواریون و تحقیق در کتابزندگی آپولونیوس طوانایی[۲۸] اثر فیلوستراتوس[۲۹] پرداخت. مدافعان دیگر عبارت بودند از آتاناسیوس[۳۰]، خروسوستوم[۳۱]، سیریل اسکندرانی[۳۲]، و تئودورت[۳۳]، که می‌کوشیدند مسیحیت را با همان نوشته‌های مشرکان (با عقاید پذیرفتۀ خود آنان) اثبات کنند؛ و نیز لاکتانتیوس[۳۴] با کتاب احکام الهی[۳۵]، اوگوستین قدیس اهل هیپو[۳۶] با کتابشهر خدا[۳۷] و ژروم قدیس[۳۸]/هیرونوموس. از حدود ۶۳۲ (سال وفات پیامبر اسلام) تا حدود ۱۵۰۰م، مدافعان عمدتاً از آیین مسیحیت درمقابل دین و فلسفۀ مسلمانان دفاع می‌کردند. نخستین متن دفاعیۀ بزرگ این دوره از یحیای قدیس[۳۹] اهل دمشق است (حدود ۷۵۰) که مباحثه‌ای است میان دو تن مسیحی و یک ساراسن (مسلمان). درطی قرون وسطا، نویسندگان یهودی و مسلمان، جبهه‌های تهاجمی تازه‌ای بر ضد مسیحیت گشودند. از آن میان به ابن ‌سینا[۴۰]، ابن رشد، ابن ‌میمون[۴۱] و یهودای حلوی[۴۲] می‌توان اشاره کرد که انسلم مقدس[۴۳]، پیِر آبلار[۴۴]، قدیس آلبرتوس کبیر[۴۵]، و توماس آکوئیناس به مقابله با آن‌ها برخاستند. نتیجۀ این مناقشات برای مسیحیان «سازش تومیستی[۴۶]» است که اعلام داشت بعضی از عقاید قطعی و یقینی ورای عقل و فراتر از آن است. نام‌انگاران، همچون ویلیام آکمی[۴۷]، ژان بوریدان[۴۸] و دیگران، از این نیز فراتر رفتند و اعلام کردند که جملۀ موضوع‌های ایمان، فوق عقل قرار دارند. از ۱۵۰۰م تاکنون مدافعات به دو دسته منقسم میشوند: ۱. مناقشات میان مذاهب کاتولیک و پروتستان[۴۹] که هریک مدافعان خود را دارند؛ ۲. دفاع کاتولیک‌ها و پروتستان‌ها از مسیحیت در مقابل هواداران دئیسم (خداشناسی طبیعی)[۵۰]، همه‌خدایی (وحدت وجود)[۵۱]، مادّهگرایی[۵۲]، لاادریگری[۵۳] و انواع عقلگرایی[۵۴]. همچنین، دفاعیات میبایست از مسیحیت در برابر ادعای نزاع میان علم و دین، و نیز نقادی انجیل، دفاع کنند. یکی از مهمترین متون مدافعات این دوره حقیقت دیانت مسیحی[۵۵] (۱۵۸۱)، اثر فیلیپ دومورنه[۵۶] اوگنو است که نخستین دفاعیه در زبان جدید بهشمار میرود. کتاب قیاس دین[۵۷] (۱۷۳۶)، اثر جوزف باتلر، و کتاب نظری در دلایل مسیحیت[۵۸] (۱۷۹۴)، اثر ویلیام پِیلی[۵۹] نیز از آثار مهم بهشمار میرود. کیش حواریون در پرتو پرسش‌های امروز[۶۰] (۱۹۷۲) اثر ولفهارت پاننبرگ[۶۱] نمونۀ دفاعیات جدید است. کار نهادهایی مانند «جامعۀ ارتقای شناخت مسیحی[۶۲]» و «جامعۀ حقیقت کاتولیکی[۶۳]» عمدتاً تدافعی است.

 


  1. St Justin
  2. Origen
  3. St Augustine
  4. Thomas Aquinas
  5. Blaise Pascal
  6. Joseph Butler
  7. New Testament
  8. Luke's Gospel
  9. Romans 13
  10. Apologies of the Fathers
  11. Apology
  12. Athenagoras
  13. Tatianus
  14. Theophilus of Antioch
  15. Hermas
  16. Tertullian
  17. Minucius Felix
  18. Octavius
  19. St Cyprian
  20. On the Absurdity of Idolatry
  21. Arnobius
  22. Celsus
  23. Porphyrius
  24. Eusebius
  25. Evangelical Preparation
  26. Evangelical Demonstration
  27. Old Testament
  28. Life of Apollonius of Tyana
  29. Philostratus
  30. Athanasius
  31. Chrysostom
  32. Cyril of Alexandria
  33. Theodoret
  34. Lactantius
  35. Divinae Institutiones
  36. Hippo
  37. The City of God
  38. St Jerome
  39. St John
  40. Avicenna
  41. Maimonides
  42. Jehuda Halevi
  43. St Anselm
  44. Peter Abelard
  45. St Albert the Great
  46. Thomist compromise
  47. William of Occam
  48. Jean Buridan
  49. Protestant
  50. deism
  51. pantheism
  52. materialism
  53. agnosticism
  54. rationalism
  55. De La Verité de la Religion Chrestienne/A Woorke Concerning the Trawnesse of the Christian Religion
  56. Philippe De Mornay
  57. Analogy of Religion
  58. A View of the Evidences of Christianity
  59. William Paley
  60. The Apostle’s Creed in the light of Today’s Questions
  61. Wolfhart Pannenberg
  62. The Society for the Promotion of Christian Knowledge
  63. Catholic Truth Society