ذات

ذات (essence)

اصطلاحی در فلسفه و منطق. عنصر بنیادی یا نخستین در هر چیز، یعنی آنچه که بدون آن، یک چیز همان چیزی نخواهد بود که هست. به این معنی، همان ماهیت است، در واقع ماهیتی که در خارج تحقق یابد، ذات خوانده می‌شود. از این رو ماهیت تحقق نیافته در خارج، مثل عنقا، ماهیت دارد، اما فاقد ذات است. با ازدست‌رفتن ذات یک چیز، وجود آن چیز هم تمام می‌شود. ذات به دو معنا به‌کار می‌رود، به‌معنی خود شیء، نفس و عین شیء و دوم در مقابل عرض؛ که در این‌جا میان کیفیات و صفات ذاتی و عَرَضی تمایز قائل می‌شوند. این تمایز در فلسفه یونانی و فلسفه اسلامی اهمیت بسیار دارد، ولی در فلسفه مدرن به‌ویژه در نظریه کواین کنار گذاشته شده است. در منطق به موضوع قضیه دربرابر محمول آن ذات می‌گویند.