رصدخانه

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی

رَصدخانه (observatory)

رَصدخانه کک در دانشگاه پاسفيک لوترن

جایگاه یا تجهیزاتی برای رصد یا مشاهدۀ پدیده‌های اخترشناختی. سابقۀ ایجاد رصدخانه‌های جدید به زمان اختراع تلسکوپ بازمی‌گردد. رصدخانه‌ها ممکن است در زمین مستقر باشند، با هواپیما حمل شوند، مانند ماهواره‌ها در مدار قرار گیرند، یا در ایستگاه‌ها و شاتل‌های فضایی مستقر شوند. در حدود ۱۰۰۰م، تأسیس رصدخانه در غرب آسیا متداول شد، سپس در اروپا نیز رصدخانه‌ها راه‌اندازی شدند. رصدخانۀ مراغه در ۱۲۵۰م، و رصدخانۀ سمرقند در ۱۴۰۰م، از معتبرترین رصدخانه‌های جهان در زمان خود بودند. رصدخانه‌ای که در ۱۵۷۶ در جزیره وِن[۱] دانمارک برای تیکو براهه[۲] ساخته شد، کامل بود، ولی فقط تا ۱۵۹۷ دوام آورد. چندی بعد رصدخانه‌هایی در پاریس (۱۶۶۷)، گرینویچ (رصدخانۀ سلطنتی گرینویچ[۳]، ۱۶۷۵)، و کیو[۴] انگلستان ساخته شد. بیشتر رصدخانه‌های ابتدایی در نزدیکی شهرها قرار داشتند، اما با پیدایش تلسکوپ‌های بزرگ، دسترسی به آسمان صاف با نور زمینۀ اندک و درنتیجه، تأسیس رصدخانه در جایگاه‌های مرتفع و دوردست ضرورت پیدا کرد. قوی‌ترین تلسکوپ‌های نوری که آسمان را زیر نظر دارند در نقاط زیر مستقر شده‌اند: مائونا کیا[۵]ی هاوایی[۶]، مانت پالومار[۷] کالیفرنیا[۸]، رصدخانۀ ملی کیت پیکِ[۹] آریزونا، لا پالما[۱۰]ی جزایر قناری (کاناری)[۱۱]، رصدخانۀ بینا امریکایی سِرو تولولو[۱۲]، رصدخانۀ جنوبی اروپا[۱۳] در شیلی، کوه سایدینگ اسپرینگ[۱۴] استرالیا، و زیلینچوکسکایا[۱۵] در قفقاز[۱۶]. رصدخانه‌های اخترشناسی رادیویی[۱۷] عبارت‌اند از جادرل بَنکِ[۱۸] چشر[۱۹] انگلستان، رصدخانۀ اخترشناسی رادیویی مولارد[۲۰] کیمبریج انگلستان، آرِسیبو[۲۱] پوئرتو ریکو[۲۲]، افلسبرگ[۲۳] آلمان، و پارکِس[۲۴]در استرالیا. در ۱۹۹۰، تلسکوپ فضایی هابل[۲۵] در مدار قرار گرفت. طبق برنامه‌ریزی، «تلسکوپ بسیار بزرگ[۲۶]» ساختِ رصدخانۀ جنوبی اروپا، در کوهستان‌های شمال شیلی، در رصدخانۀ فضایی سروپارانال[۲۷] نصب، و نخستین تصاویر آن در ۲۰۰۱ دریافت شد.

 


  1. Ven
  2. Tycho Brahe
  3. Royal Greenwich Observatory
  4. Kew
  5. Mauna Kea
  6. Hawaii
  7. Mount Palomar
  8. California
  9. Kitt Peak National Observatory
  10. La Palma
  11. Canary Islands
  12. Cerro Tololo Inter-American Observatory
  13. European Southern Observatory
  14. Siding Spring Mountain
  15. Zelenchukskaya
  16. Caucasus
  17. radio astronomy
  18. Jodrell Bank
  19. Cheshire
  20. Mullard Radio Astronomy Observatory
  21. Arecibo
  22. Puerto Rico
  23. Effelsberg
  24. Parkes
  25. Hubble Space Telescope
  26. The Very Larg Telescope
  27. Cerro Paranal Space Observatory