سرود ملی ایران
سرود ملی ایران
موسیقی همراه آوازی که نشان‌دهندۀ هویت و قوانین ملی است. هم‌زمان با ورود مظاهر غرب به ایران عصر قاجار، نخستین سرود دولتی‌ـ رسمی ایران با نام «سلام شاهی» به سفارش ناصرالدین‌شاه ساخته شد. این سرود با ارکستر مدرسه نظام عصر ناصری، در اولین دورۀ ضبط صفحات گرامافون در عصر مظفرالدین‌شاه ضبط شده است. بعدها غلامرضاخان مین‌باشیان معروف به سالار معزّز رئیس شعبه موزیک دارالفنون سرود «سلام رسمی دولت علیّه ایران» را در واقعۀ انقلاب مشروطیت ساخت؛ وی اولین سازنده مارش‌ها و سرودهای ملی و میهن به تعدادی قابل توجه است و بعضی از آن‌ها در دورۀ دوم ضبط صفحات گرامافون در ایران (سال‌های ۱۳۰۳ تا ۱۳۱۸ش) ضبط شده است. تمام این سرودها مضامین میهن‌پرستانه داشت. اولین سرودهای مدارس را نیز سالار معزز و فرزندش نصرالله مین‌باشیان (نصرالسلطان) و محمدحسن (وحید) دستگردی ساختند که در مدارس عصر مظفرالدین‌شاه تا اوایل عصر رضاشاه اجرا می‌شد. نخستین سرود رسمی‌ـ‌دولتی ایران نیز در ۱۳۱۳ش به سفارش رضاشاه پهلوی و به‌همت شیخ‌الرئیس افسر (رئیس انجمن ادبی ایران) و داوود نجمی (از فارغ‌التحصیلان شعبه موزیک دارالفنون) ساخته شد. این سرود در دستگاه (درآمد) مأمور بود و سه بند شعر داشت. گوینده بند اول و سوم، شیخ‌الرئیس افسر و گوینده بند دوم، پارسا تویسرکانی بود. این سرود در صبح و شام برنامه‌های رادیو تلویزیون عصر پهلوی و در مراسم اسمی و درباری نواخته می‌شد. در ۱۳۲۳ش، به هنگام هجوم ارتش متفقین به ایران در جنگ جهانی دوم، و اوضاع آشفته کشور، روح‌الله خالقی (آهنگ‌ساز و رئیس انجمن موسیقی ملی ایران) و حسین گل‌گلاب (شاعر و استاد دانشگاه) به ساخت یک سرود میهنی برانگیخته شدند. این سرود به مدت کوتاهی ساخته شد، ارکستر آن را تمرین کرد و در ایستگاه بیسیم رادیو تهران به اجرا درآمد و صفحه آن هم با صدای غلامحسین بنان ضبط شد. مایه (تم) موسیقی آن، کاملاً ایرانی و در آواز دشتی است. از اجراهای مطلوب آن باید به صدای اسفندیار قره‌باغی، رشید وطن‌دوست و کاوه دیلمی اشاره کرد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، تعداد بسیار زیادی سرود ساخته شد که بیشتر آن‌ها با مضامین مربوط به مذهب و دین‌خواهی و پاسداری از ارزش‌های انقلاب و جنگ تحمیلی ساخته شده بودند. سفارش اولین سرود رسمی‌ـ دولتی جمهوری اسلامی در ۱۳۵۸ش داده شد و محمد بیگلری‌پور (نوازندۀ ترومپت و آهنگ‌ساز موسیقی پاپ سال‌های دهۀ ۱۳۵۰) و ابوالقاسم حالت (ادیب و شاعر فکاهه‌سرا) آن را ساختند. این سرود تا ۱۳۷۰ش در مراسم و آیین‌های رسمی نواخته می‌شد. در سال‌های ۱۳۷۰ـ۱۳۷۱ تصمیم به تغییر سرود جمهوری اسلامی گرفته شد. بعد از رایزنی‌های بسیار، حسن ریاحی (آهنگ‌ساز و رئیس دانشکده موسیقی سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران) به اتفاق چند نفر از شاعران متعهد، آهنگ و شعر این سرود را ساختند. از شاعرانی که در این سرود مشارکت کردند باید از محمدعلی معلم دامغانی و حمید سبزواری نام برد. این سرود که در گام ماژور و با اشعاری به مراتب کوتاه‌تر از تمام سرودهای (رسمی) پیشین ساخته شده هم‌اکنون سرود و یا آرم رسمی موسیقایی نظام جمهوری اسلامی ایران است.