شله، کارل (۱۷۴۲ ـ۱۷۸۶)

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی

شِلِه، کارْل (۱۷۴۲‌ـ۱۷۸۶)(Scheele, Karl)

شِلِه، کارْل

شیمی‌دان و داروساز سوئدی. برای اولین‌بار بسیاری از عناصر و ترکیبات، از جمله اکسیژن (ح ۱۷۷۲) و کلر (حدود ۱۷۷۴) را جداسازی کرد، هر چند کلر را به‌منزلۀ عنصر شناسایی نکرد. او نشان داد که اکسیژن در تنفس گیاهان و ماهی‌ها دخالت دارد. در کتاب آزمایش‌هایی در زمینۀ هوا و آتش[۱] (۱۷۷۷) ثابت کرد که اتمسفر از دو گاز تشکیل شده است: یکی گازی که موجب احتراق می‌شود (اکسیژن) و آن را «هوای آتش» نامید، دیگری هم گازی است که از احتراق جلوگیری می‌کند (نیتروژن) و آن‌ را «هوای بی‌اثر» نامید. به این ترتیب، دو سال قبل از آن‌که جوزف پریستلی[۲] اکسیژن را کشف کند، وجود آن‌ را پیش‌بینی کرده بود. شِله در اشترالزوند[۳]، واقع در پومرانی[۴]، اکنون در آلمان، زاده شد. در چهارده‌سالگی شاگرد داروفروشی در گوتبورگ[۵] بود. پس از کسب تجربه در این شغل، از طریق مالمو[۶] به استکهلم رفت و در ۱۷۷۰، در اوپسالا[۷] اقامت گزید. در آن‌جا استعدادش در مقام شیمی‌دان آشکار شد. هر چند موقعیت‌های علمی و دانشگاهی چندی در آلمان و انگلستان به او پیشنهاد شد، از ۱۷۷۵ در شهر کوچک کوپنیگ[۸]، در لِیک مالارنۀ وستمانلاند[۹]، داروخانه‌‌ای دایر کرد. کشفیات شله عبارت‌اند از اسید آرسنیک[۱۰]، تنگستات کلسیم[۱۱] (شیلیت[۱۲])، اسید سیتریک[۱۳]، آرسنیت مس[۱۴] (سبز شله[۱۵])، گلیسرول[۱۶]، سیانید هیدروژن[۱۷]، اسید هیدروسیانیک[۱۸]، فلوئورید هیدروژن[۱۹]، سولفید هیدروژن[۲۰]، اسید لاکتیک[۲۱]، منگنز[۲۲]، اسید اکسالیک[۲۳]، نیتروژن، پرمنگنات[۲۴]، اسید اوریک[۲۵]، و اسید مالیک[۲۶]. همچنین، کشف کرد که نور ممکن است نمک‌های نقرۀ[۲۷] خاصی را تغییر دهد. این کشف ۵۰ سال قبل از آن صورت گرفت که از نمک‌های نقره در امولسیون‌های عکاسی[۲۸] استفاده کنند.

 


  1. Abhandlung Vonder Luft Und dem Feuer
  2. Joseph Priestley
  3. Stralsund
  4. Pomerania
  5. Göteborg
  6. Malmo
  7. Uppsala
  8. Koping
  9. Vastmanland
  10. arsenic asid
  11. calcium tungstate
  12. scheelite
  13. citric acid
  14. copper arsenite
  15. scheeles green
  16. glycerol
  17. hydrogen cyanide
  18. hydrocyanic acid
  19. hydrogen fluoride
  20. hydrogen sulphide
  21. lactic acid
  22. manganese
  23. oxalic acid
  24. permanganates
  25. uric acid
  26. malic acid
  27. silver salts
  28. photographic emulsions