شیشه منقوش
شیشۀ منقوش
(یا: ویترای[۱]) قطعات شیشه‌ای رنگی که با نوارهای نازک فلزی (معمولاً از سرب) کنار یکدیگر قرار می‌گیرند تا تصویری را در پنجره شکل دهند. از هنرهای اصلی قرون وسطا[۲] شمرده می‌شود که با افزایش فضای پنجره‌ها در کلیساهای گوتیک[۳] رواج یافت، و تاحدی هدفی مشابه نقاشی دیواری[۴] دارد، ولی به‌سبب شفافیت شیشه و عبور اشعۀ نور، جلوه و غنای بیشتری می‌یابد.
آغاز. نخستین پنجره‌ها، نقوش منظم موزائیک[۵]مانندی از قطعات شیشۀ رنگی درخشان داشتند. تصاویر موضوعی، بعدها رواج یافت؛ در آغاز هر پنجره صرفاً با یک پیکرۀ یادمانی بازنمایی می‌شد. بااستفاده از سرب‌هایی که خطوط کناره‌نما[۶]ی پیکره‌ها، جامه‌ها و غیره را مشخص می‌کردند، قطعات بریده‌شدۀ شیشه در کنار هم قرار می‌گرفتند. این قطعات در یک شبکۀ توریِ آهنی محکم می‌شدند، سپس سایه‌های خفیف و جزییات، بر روی شیشه اجرا می‌شد. احتمالاً منشأ این شیوه، به کاربرد شیشۀ رنگی در بیزانس[۷]، به‌جای موزائیک، بازمی‌گردد. از نخستین نمونه‌های شیشۀ منقوش، پنجرۀ اهدایی کنت آرنولد[۸] به صومعۀ تِگرنزِه[۹] در باواریا در ۹۹۹م، درخور ذکر است.
قرون وسطا. در میانۀ قرن ۱۲م، معمولاً صحنه‌های زندگی مسیح یا یکی از قدیسین را بر روی شیشه تصویر می‌کردند. بسیاری از زیباترین شیشه‌های منقوش، به قرن‌های ۱۲ و ۱۳م تعلق دارند. آثاری در کلیسای لاسنت[۱۰]، کلیساهای پاریس، شارتر[۱۱]، بورژ[۱۲] و لومان[۱۳]، یورک مینستر[۱۴]، بِوِرلی مینستر[۱۵] و کلیساهای جامع لینکلن و کنتربری[۱۶]، از درخشان‌ترین نمونه‌های شیشۀ منقوش‌اند. از قرن ۱۴م، نقش‌ها به‌طور فزاینده‌ای تصویری شدند و ویژگی‌های متعلق به سبک‌های ملی بازتاب یافتند.
قرن شانزدهم تا قرن نوزدهم. در قرن ۱۶م در کارگاه‌های انگرن لوپرنس[۱۷] در بووه[۱۸]، شیشه‌های منقوش زیبایی تولید می‌شد، که نمونه‌هایی در کلیساهای سنت اِتین[۱۹] در بووه، و سنت وینسنت[۲۰] در روآن[۲۱]، ازآن جمله‌اند. در انگلستان، شیشه‌های منقوشِ باشکوهِ نمازخانۀ کینگز کالج[۲۲] در کیمبریج نشان‌دهندۀ اسلوب هلندی است. در میانۀ قرن ۱۶م نقاشی مینایی[۲۳] بر روی شیشه رواج یافت. این روش که به تقلید از نقاشی رنگ‌وروغن ابداع شد، از ماهیت حقیقی و درخشندگیِ نمونه‌های سنّتی عاری است؛ همچون اثر جاشوا رینولدز[۲۴] در قرن ۱۸م در نیوکالج آکسفورد[۲۵] که از نمونه‌های متأخر این شیوه برشمرده می‌شود. ویلیام موریس[۲۶] و ادوارد برن جونز[۲۷] در قرن ۱۹م استفاده از شیشۀ منقوش را احیا کردند و شیشه‌نگاره‌هایی با طراحی زیبا پدید آورند، هر‌چند که از شکوه نمونه‌های متعلق به قرون وسطا بی‌بهره‌اند.
قرن بیستم. در قرن ۲۰م هنرمندان کوشیدند تا روش‌های کهن را با مفهوم مدرنِ[۲۸] رنگ درآمیزند. ماتیس[۲۹]، روئو[۳۰] و آلفرد مانسیه[۳۱] از هنرمندانی بودند که به‌طرق مختلف رویکرد تازه‌ای را در فرانسه باب کردند.
- ↑ Vitrail
- ↑ medieval
- ↑ Gothic
- ↑ wall-painting
- ↑ mosaic
- ↑ outlines
- ↑ Byzantine
- ↑ Count Arnold
- ↑ Tegernsee
- ↑ La Sainte Chapelle
- ↑ Chartres
- ↑ Bourges
- ↑ Le Mans
- ↑ York Minster
- ↑ Beverley Minister
- ↑ Canterbury
- ↑ Engrand Leprince
- ↑ Beauvais
- ↑ St Étienne
- ↑ St Vincent
- ↑ Rouen
- ↑ King’s College Chapel
- ↑ enamel
- ↑ Joshua Reynolds
- ↑ New College, Oxford
- ↑ William Morris
- ↑ Edward Burne-Jones
- ↑ modern
- ↑ Matisse
- ↑ Rouault
- ↑ Alfred Manessier