صدر جهان زنجانی، احمد ( ـ۶۹۷ق)

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی

صدر جهان زنجانی، احمد ( ـ۶۹۷ق)

(شهرت صدرالدین احمد خالدی زنجانی) وزیر ایرانی دولت ایلخانی. نیاکانش در زنجان پیشۀ قضاوت داشتند. خواجه احمد در پادشاهی ارغون‌خان مدتی نایب امیر طغارچار نویان حاکم فارس بود. در دشمنی با خاندان جوینی هم‌دست مجدالملک یزدی بود و در برانداختن آن‌ها نقش بسیار داشت. در پادشاهی گیخاتو به‌علت پراکندن شایعه دربارۀ شکست گیخاتو از سلجوقیان آسیای صغیر با مخدومش، طغارچار، دستگیر شد، ایلخان از گناهش گذشت و اکرامش کرد (۶۹۰ق). در ۶۹۱ق وزیر و صاحب دیوان شد و لقب «صدر جهان» گرفت. دیری نگذشت که اسراف و تبذیر ایلخان و وزیر، ایران را گرفتار بحران مالی شدیدی کرد و به‌همین خاطر بود که صدر جهان به راهنمایی عزالدین محمد بن مظفر بن عمید که آگاهی‌هایی از اوضاع چین داشت پول کاغذی (به نام چاو که لغت چاپ از آن مشتق شده) را در ایران رواج داد. مردم از بیم شمشیر تا یک هفته چاو را در دادوستدها به‌کار بردند، اما پس از آن کلیۀ دادوستدها متوقف شد و مردم بازارها را به‌کلی رها کردند. سرانجام گیخاتو فرمانی در برانداختن چاو صادر کرد. مردم به صدر جهان لقب وزیر کاغذی دادند. پس از کشته‌شدن گیخاتو در ۶۹۴ق و سلطنت بایدو، طغاچار به حکومت آسیای صغیر و صدر جهان به نیابت او برگزیده شد. صدر جهان نخستین کارگزار دستگاه بایدو بود که در نهان از رقیب او غازان پشتیبانی می‌کرد. سرانجام بایدو او را از صدارت برداشت و جای او را به جمال‌الدین دستجردانی داد. در ۱۰ ذی‌الحجۀ ۶۹۴ق که غازان وارد تبریز شد صدرجهان به استقبال او شتافت. در ۲۸ ذی‌الحجۀ ۶۹۵ق، جمال‌الدین دستجردانی به دستور غازان‌خان محاکمه و اعدام شد و صدر جهان به وزارت رسید. در سقوط امیرنوروز نیز دخالت فراوان داشت. سرانجام خود او به‌تصرف اموال دیوانی متهم شد و پس از محاکمه در ۲۲ رجب ۶۹۷ق به‌طرزی شنیع به‌قتل رسید.