علی قلی کازرونی

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی

علی‌قلی کازرونی ( ـ پس از ۱۲۰۵ق)

(معروف‌ به‌: حاجی‌ علی‌‌قلی‌خان) سپاهی‌ و دولتمرد و از رجال فارس در دورۀ زندیه. پسر خواجه‌ محمدرضا‌ کازرونی بود که در اردوی نادرشاه و کریم‌خان زند خدمت کرد. در ۱۱۹۹ق، که‌ جعفرخان‌ زند اصفهان‌ را گرفت‌ حاجی‌ علی‌قلی‌خان‌ را به حکومت قم‌ و کاشان‌ منصوب کرد. در همین‌ سال،‌ وی‌ محمدحسین‌خان‌ عرب‌ عامری‌، حاکم‌ جندق، را که‌‌ شورش‌ کرده‌ بود سرکوب کرد و گروهی‌ از یاران‌ او را زینهار داده‌ به‌ اصفهان‌ نزد جعفرخان‌ برد. اما جعفرخان‌ آن‌ها را دربند کشید. از این‌ روی‌، علی‌قلی‌خان‌ در اعتراض‌ به‌ خان‌ زند اردوی‌ او را ترک‌ کرد و‌ به‌ زادگاهش‌ کازرون‌ بازگشت‌. جعفرخان‌ نیز به‌ بهانۀ‌ دستگیری‌ علی‌قلی‌‌خان‌، از اصفهان‌ به شیراز رفت. خان‌ زند همین‌ که‌ به‌ شیراز رسید، کسانی‌ را به‌ دل‌جویی‌ از علی‌‌قلی‌‌خان‌ به‌ کازرون‌ فرستاد و او را به‌ شیراز فرا خواند. اما هنگامی‌ که‌ علی‌قلی‌خان‌ به‌ شیراز رفت‌ به‌ فرمان‌ خان‌ زند او را زندانی‌ کردند. در ۲۵ جمادی‌‌الاولی‌ ۱۲۰۳ق، علی‌قلی‌خان‌ و گروهی‌ دیگر از زندانیان‌ بندها را گسستند و‌ از زندان‌ گریختند، و سپس‌ به‌ خوابگاه‌ جعفرخان‌ رفتند و‌ او را کشتند. در ۱۲۰۲ق، صید مرادخان‌ زند در شیراز بر تخت‌ شاهی‌ نشست‌ و علی‌قلی‌‌خان‌ را به‌ امیرالامرایی‌ فارس‌ برگزید. اما دولت‌ صید مرادخان‌ چهل‌ روز بیشتر نپایید و لطفعلی‌خان،‌ پسر جعفرخان،‌ بساط‌ حکومت‌ او را درهم‌ پیچید. لطفعلی‌خان‌ همۀ‌ کشندگان‌ پدر را کشت‌ اما با پا در میانی‌ بزرگان‌ شیراز از گناه‌ علی‌قلی‌خان‌ گذشت‌. در ۱۲۰۵ق، که‌ حاجی‌ ابراهیم‌ کلانتر لطفعلی‌خان‌ زند را به‌ شیراز راه‌ نداد، علی‌قلی‌‌خان‌ را نیز به‌ هواداری‌ از آقامحمد‌خان‌ قاجار تشویق‌ کرد و از آن‌ پس‌ علی‌قلی‌‌خان‌ در جنگ‌های‌ میان‌ آقامحمد‌خان‌ و لطفعلی‌‌خان‌ در کنار خان‌ قاجار می‌جنگید.