عید تجلی
عید تَجَلّی (Epiphany)
(یا: اپیفانی) عید مسیحی در ۶ ژانویه به مناسبت ورود مغان[۱] یا مجوسان به بیت لحم[۲] با هدایایی برای عیسی مسیح نوزاد. دوازده روز پس از کریسمس[۳] برگزار می‌شود و پایان بخش جشن‌های کریسمس و زمان برچیدن آذین‌ها تا سال بعد است. مجوسان نمایندۀ نخستین غیریهودیان[۴]اند که به دیدار عیسی می‌روند و عید تجلی حکایت از آن می‌کند که غیریهودیان نیز مشمول رسالت عیسی می‌شوند. مجوسان هدایای طلا و کندر و مُرّ آوردند و امروزه مردم بسیاری از کشورها در شب پیش از اپیفانی، موسوم به شب دوازدهم[۵]، به یکدیگر هدیه می‌دهند. تعداد هدایا منجر به این باور نادرست شده است که سه مغ یا مجوس به دیدار عیسی رفتند. اگرچه بعدها نام مجوسان ـ کاسپار[۶] و مِلکیور[۷] و بالتازار[۸] ـ در روایات مسیحی هم آمده است، بنابر روایت انجیل متّی[۹] (۲: ۱ ـ ۲) فقط چند مجوس که تعداد آنان معلوم نیست پس از دیدن ستاره‌ای از مشرق آمدند. گمان می‌رود که احتمالاً آن‌ها منجمانی از ایران یا جنوب عربستان بودند. مجوسان ابتدا به بیت‌المقدس (اورشلیم) رفتند و سراغ مولودی را که «پادشاه یهودیان[۱۰]» است گرفتند زیرا که ستارۀ او را در مشرق دیده بودند و برای ستایش او آمده بودند. هدایای طلا و کندر و مرّ پیشکش‌های گران‌بهایی درخور شاه آینده بودند و مناسبت آن‌ها را می‌توان به این صورت درنظر گرفت: طلا برای شاه؛ کندر برای خدا و مرّ برای تمسیح[۱۱] شاه و تدهین[۱۲] مرده. کندر را در معبدها برای عبادت خداوند می‌سوزاندند و مسیحیان عیسی را پسر خدا می‌دانند. تئوفانی[۱۳] نام همین عید در کلیسای ارتُدوکس شرقی[۱۴] است. تئوفانی نشانه سه رویداد در زندگی عیسی است: ستایش مجوسان[۱۵]، تعمید عیسی[۱۶] و نخستین معجزۀ[۱۷] او (مجلس عروسی در قانا[۱۸]، یوحنا[۱۹] ۲؛ ۱ ـ ۱۱). بعضی کلیساهای ارتُدوکس تقویمی قدیم‌تر دارند و تئوفانی را در ۱۸ ژانویه جشن می‌گیرند.