غوغای جمهوری

غُوغایِ جُمْهوری

(یا: جمهوری رضاخانی) عنوان واقعه‌ای سیاسی و جنجال‌برانگیز که رضاخان سردار سپه در اواخر 1302ش، هم‌زمان با افتتاح مجلس پنجم، به‌منظور تغییر رژیم سلطنتی به جمهوری به راه انداخت. در 27 اسفند 1302ش، تظاهراتی به اشارۀ رضاخان در تهران، به‌منظور تغییر رژیم سلطنتی به جمهوری انجام گرفت و دامنۀ آن به شهرستان‌ها هم کشیده شد و سیل تلگراف از شهرها به همین منظور به تهران روانه گردید که در آن اظهار نفرت مردم ولایات از سلطنت قاجار و ابراز تمایل به استقرار رژیم جمهوری مشاهده می‌شد. حتی بعضی جراید به انتشار مطالبی در طرفداری از جمهوری رضاخان پرداختند. هم‌زمان با این حرکت‌ها، عده‌ای از طرفداران سردار سپه به منزل محمدحسن میرزا ولیعهد رفتند، او را وادار به استعفا کردند. در 29 اسفند 1302ش، جلسۀ خصوصی مجلس تشکیل شد و مذاکراتی درخصوص مسافرت ولیعهد محمدحسن میرزا انجام گرفت. در جلسۀ علنی مجلس در 30 اسفند 1302ش، لایحۀ سردار سپه (نخست‌وزیر) در موضوع انقراض قاجاریه و تغییر رژیم ایران از سلطنتی به جمهوری تقدیم مجلس شد، اما از دَه نماینده تهران فقط سلیمان محسن اسکندری رأی به انقراض قاجاریه و برقراری حکومت جمهوری داد. پس از آن، عده‌ای از روحانیان و اصناف به رهبری سیدحسن مدرس و خالصی‌زاده، در میدان بهارستان برضد جمهوری تجمع کردند و زد و خورد شدیدی بین نظامیان و تجمع‌کنندگان درگرفت و مجلس در دوم فروردین 1303 تعطیل شد. با بالاگرفتن اعتراضات، مؤتمن‌الملک، رئیس وقت مجلس، شدیداً به سردار سپه اعتراض کرد. بسیاری از تجّار، اصناف و بازاریان به مخالفت با جمهوری برخاستند و سردار سپه که برای مذاکره با علما به قم رفته بود به آن‌ها قول داد که از تعقیب جمهوری صرف‌نظر کند.