قبرس
| قبرس | |
|---|---|
| نام فارسی | قِبْرِس |
| نام لاتین | Cyprus |
| نظام سیاسی | جمهوری چند حزبی با یک نهاد قانون‌گذاری |
| جمعیت | 804,435 نفر |
| موقعیت | در آب‌های شمال شرقی دریای مدیترانه و 64کیلومتری ساحل جنوبی ترکیه |
| پایتخت | نیکوزیا |
| تراکم نسبی (نفر در کیلومتر مربع) | 87 |
| رشد سالانه (درصد) | 1/9 |
| شهرهای اصلی | نیکوزیا، فاماگوستا، لیماسول، لارناکا، پافوس و مورفو |
| زبان | یونانی و ترکی |
| دین | مسیحیت |
| مساحت (کیلومتر مربع) | 9251 |
قِبْرِس (Cyprus)
موقعیت. جمهوری قبرس در آب‌های شمال شرقی دریای مدیترانه و در ۶۴کیلومتری ساحل جنوبی ترکیه قرار دارد. مساحت آن ۹,۲۵۱ کیلومتر مربع و پایتخت آن شهر نیکوزیا[۱] است.
سیمای طبیعی. جزیرۀ قبرس که در دوراب[۲]های ۹۷کیلومتری ساحل غربی کشور سوریه جا دارد، از دو رشته‌کوه شمالی و جنوبی و یک جلگۀ درون‌بومی[۳] تشکیل شده است. رشته‌کوه‌های شمالی، با نام کیرِنیا[۴] که به موازات ساحل شمالی جزیره قرار دارد، سنگی است و از بریدگی‌ها و صخره‌های چندی تشکیل شده و ارتفاع بلندترین نقطۀ آن ۱,۰۱۹ متر است. رشته‌کوه‌های جنوبی یا کوه المپ[۵]، که درگذشته به کوه‌های تروئودوس[۶] معروف بود، با ارتفاع ۱,۹۵۱ متر بلندترین نقطۀ کشور قبرس به‌شمار می‌آید. دنبالۀ شرقی کوه‌های کیرنیا با نام کوه‌های کارپاس[۷]، شبه‌جزیره‌ای را با همین نام در شمال شرقی جزیره تشکیل می‌دهد و کوه پامبولوس[۸]، با ارتفاع ۳۸۳متر، بلندترین نقطۀ آن محسوب می‌شود. انتهای شبه‌جزیرۀ مزبور به دماغۀ آندرآس[۹] ختم می‌شود که مانند انگشتی به‌سوی خلیج اسکندرون[۱۰] واقع در ساحل ترکیه نشانه رفته است. اراضی میان رشته‌کوه‌های شمالی و جنوبی را جلگۀ عاری از درخت و تقریباً همواری با نام مِسائوریا[۱۱] تشکیل داده است و شهر نیکوزیا در آن قرار دارد. جلگۀ مزبور که از ساحل شرقی تا کرانه‌های غربی جزیره گسترده است، با دو رودخانۀ پدیاس[۱۲] و کاریوتی[۱۳] مشروب می‌شود. در قبرس فقط همین دو رودخانه جریان دارد که هر دو نیز فصلی‌اند و به خلیجک‌های فاماگوستا[۱۴] در شرق و مورفو[۱۵] در غرب می‌ریزند. چند دریاچۀ کوچک و دو شوره‌زار نسبتاً بزرگ نیز در این کشور وجود دارد. جزیرۀ قبرس به دو بخش تقسیم می‌شود: بخش یونانی‌نشین (جمهوری قبرس) با مساحت ۵۹۱۶ کیلومتر مربع و بخش ترک‌نشین با وسعت ۳,۳۳۵ کیلومتر مربع. شهرهای مهم این کشور عبارت‌اند از نیکوزیا (پایتخت)، فاماگوستا، لیماسول[۱۶]، لارناکا[۱۷]، پافوس[۱۸]، و مورفو. اقلیم قبرس مدیترانه‌ای است. تابستان‌های آن بسیار گرم و خشک و بی‌باران و زمستان‌های آن، که از مهر تا اسفند به درازا می‌کشد، سرد و بارانی است. میانگین دمای شهر نیکوزیا در دی‌ماه ۱۰ درجۀ سانتی‌گراد، در تیرماه ۲۸.۳ درجۀ سانتی‌گراد، و میانگین بارندگی سالانۀ آن ۵۰۰ میلی‌متر است. پوشش گیاهی و جنگلی قبرس از نوع درختان کاج، سرو، و کونار است و مساحت نواحی جنگلی آن به ۱,۴۰۰ کیلومتر مربع می‌رسد؛ درختانی چون بلوط، زیتون خرنوب، و اوکالیپتوس به‌طور مصنوعی کاشته شده و درختزارهای پهناوری را به‌وجود آورده است. حیات وحش قبرس خیلی محدود و بیشتر به انواع پرندگان منحصر است.
اقتصاد. توسعه و رشد اقتصادی قبرس درگذشته به کمک‌های خارجی متکی بوده است. یورش ترکیه به قبرس در ۱۹۷۴ لطمۀ بزرگی به اقتصاد این کشور کوچک وارد کرد. بخش ترک‌نشین قبرس به‌شدت به کشاورزی و حمایت دولت ترکیه وابسته است و بخش یونانی‌نشین آن از نظر صنعت، به‌ویژه گردشگری، پیشرفت شایان توجهی داشته است. قبرس از نظر منابع زیرزمینی چندان غنی نیست و ژیپس (سنگ گچ) بنتونیت، گل ماشی، گل اوخرا، و مس معادن آن را تشکیل می‌دهند و تهیۀ فرآورده‌های غذایی، نوشابه، منسوجات و پوشاک، مصنوعات چرمی، مواد شیمیایی و پتروشیمی، تایر اتومبیل و رِزین، مصنوعات پلاستیکی و فلزی، ماشین‌آلات و مصنوعات چوبی و ریخته‌گری ازجمله فعالیت‌های صنعتی آن محسوب می‌شوند.
حکومت و سیاست. به‌موجب قانون اساسی ۱۹۶۰، نظام جمهوری چند حزبی با یک نهاد قانون‌گذاری بر کشور حاکم است و قدرت اجرایی به رئیس‌جمهور تفویض‌شده است. رئیس‌جمهور برای یک دورۀ پنج‌سالۀ تمدیدپذیر انتخاب می‌شود و مسئولیت انتخاب و تشکیل هیئت دولت نیز برعهدۀ اوست. مجلس نمایندگان قبرس ۸۰ عضو دارد که ۲۴ نفرشان از میان ترک‌های قبرس انتخاب می‌شوند و دورۀ نمایندگی آنان پنج سال است. (ترک‌ها تاکنون در انتخابات شرکت نکرده‌اند).مردم و تاریخ. جمعیت قبرس در حدود ۸۰۴,۴۳۵ نفر است (۲۰۱۱) و تراکم نسبی آن به ۸۷ نفر در کیلومتر مربع می‌رسد. رشد نسبی جمعیت این کشور ۱.۹ درصد است و ۷۸ درصد آنان را یونانی‌ها تشکیل می‌دهند و ۶۹ درصدشان در شهرها به‌سر می‌برند. ۷۸ درصد از مردم قبرس مسیحی‌اند و زبان رسمی آنان یونانی و ترکی است. سابقۀ تاریخی قبرس به ۶هزار سال پیش از میلاد می‌رسد. اقوام حِتی، فنیقی، یونانی، آشوری، ایرانی، مصری، رومی، عرب، و ترک هر کدام روزگاری بر این سرزمین فرمانروایی داشته‌اند و زمانی نیز بخشی از امپراتوری بیزانس بود. این کشور از قرن ۷ تا ۱۰م در تصرف عرب‌ها بود و ریچارد شیردل در جنگ سوم صلیبی (۱۱۹۱م) آن را تصرف کرد. مدتی نیز در اشغال جمهوری ونیز بود و ترک‌های عثمانی در ۱۵۷۱ ونیزی‌ها را از آن‌جا بیرون راندند و خود بر آن حاکم شدند. انگلیسی‌ها در ۱۸۷۸ با ترک‌های عثمانی پیمان نظامی منعقد کردند و به موجب آن پایگاهی نظامی در قبرس به‌دست آوردند که تا ۱۹۱۴ در دست آنان باقی بود. پس از شکست ترکیۀ عثمانی در جنگ جهانی اول، انگلیسی‌ها بر آن سامان استیلای کامل یافتند و آن‌جا را رسماً ضمیمۀ امپراتوری بریتانیا کردند. این کشور در ۱۹۶۰ به استقلال رسید و برای ادارۀ خود حکومت جمهوری را برگزید و اسقف ماکاریوس، که در تبعید انگلیسیان بود، به ریاست جمهوری قبرس انتخاب شد. اختلاف میان یونانی‌ها و ترک‌های قبرس که سابقۀ آن به گذشته‌ها بازمی‌گردد در ۱۹۶۳ به اوج خود رسید و تا مرز جنگ داخلی پیش رفت؛ ترکیه برای دفاع و حمایت از ترک‌ها در ۱۹۷۴ به آن‌جا نیرو فرستاد و ناگزیر قبرس به دو بخش ترک‌نشین و یونانی‌نشین تقسیم شد. ترک‌های قبرس در ۱۹۸۳ جمهوری قبرس شمالی را اعلام کردند که کشورهای جهان، به‌جز ترکیه، به‌شدت با آن مخالفت کردند. تلاش‌های بسیاری که برای برطرف کردن بحران قبرس و نزدیک‌تر شدن دو قوم ترک و یونانی صورت گرفته تاکنون به نتیجه نرسیده و ترک‌ها از شرکت در انتخابات و پیوستن به جمهوری کنونی قبرس خودداری کرده‌اند.