لابراتوار فیلم در ایران
لابُراتوار فیلم در ایران
نخستین لابراتوار سینمای ایران را خان‌بابا معتضدی در دهۀ اول قرن شمسی حاضر (۱۳۰۰ش) در خانۀ مسکونی‌اش تأسیس کرد و به همراه یدالله طالقانی آن را اداره می‌کرد. فیلم‌های خانوادگی معتضدی، فیلم‌های رسمی از دربار پهلوی اول و نخستین فیلم سینمایی با نام آبی و رابی (۱۳۰۹) در همین لابراتوار ظاهر و چاپ شدند. بعد از آن دو در اواخر دهۀ ۱۳۲۰ دکتر اسماعیل کوشان و مهندس محسن بدیع و همکاران‌شان لابراتوارهایی به نام خود ایجاد کردند و به شیوه‌هایی ابتدایی به‌چاپ فیلم‌های خویش پرداختند. در دهۀ ۱۳۳۰ نخستین لابراتوار مجهز را دکتر کوشان خریداری و وارد کرد، که سرپرستی آن با الکساندر بیجانیان بود. پس از او عزیزالله کردوانی نیز در استودیو عصر طلایی لابراتوار مجهز دیگری احداث کرد، که مدیریت آن به‌عهدۀ برادران نسیمیان (فرج‌الله و شعبان) و گورگن گریگوریان بود. مهندس بدیع نیز در همین دهه با تأسیس استودیو فیلم‌برداری بدیع لابراتوار خود را راه‌اندازی کرد. دکتر کوشان همچنین در ۱۳۳۸ تجهیزات لابراتوار رنگی را از آلمان خریداری و راه‌اندازی و ادارۀ آن را به هربرت گروبر محول کرد، که در لابراتوار «باواریا» (مونیخ) کار کرده بود و در کار چاپ مهارت داشت. افراد دیگری در سال‌های ۱۳۳۰ تا ۱۳۵۰ در امور چاپ و لابراتوار فعال بودند که برخی از آنان عبارت‌اند از قدرت‌الله احسانی، واهاک وارطانیان، عباس‌علی حسینی، اسحق خانزادی، علی عاطف‌خرم، ذبیح‌الله غلامی، فتح‌الله کریمی، حمیدرضا مجاوری، بهرام مومنی، محمود مهدی‌زاده، اکبر عالمی، اصغر راه‌چمنی، محمد فیجانی، علی بهرامی، ژرژیک زادوریان، ایوب شهبازیان، اسفندیار شیرازی، علی‌رضا کریمی، علی مختاری، خسرو مرادی، و میشل. تا نیمۀ اول دهۀ ۱۳۵۰ حدود ۲۵ لابراتوار در پایتخت دایر بود همچون مهتاب فیلم (فیکا فیلم)، هاملت فیلم، مهرگان فیلم، استودیو فیلمکار، عصر طلایی، پارس فیلم و میثاقیه که وسایل و تجهیزات اغلب آن‌ها قدیمی و فرسوده شده بود. از میان این لابراتوارها فقط لابراتوارهای تلویزیون ملی ایران و ادارۀ کل امور سینمایی کشور (وزارت فرهنگ و هنر) در بخش دولتی و استودیو فیلمساز و مرکز خدمات صنایع فیلم ایران (بدیع) در بخش خصوصی امکانات مجهزی داشتند. در این سال‌ها کل حجم کار لابراتوارهای کشور حدود ۳ الی ۴میلیون متر، شامل فیلم‌های رنگی، سیاه‌وسفید و ۳۵ یا شانزده‌میلی‌متری، بود که کمتر از ۷۰ درصد آن در بخش خصوصی انجام می‌شد. حجم محصولات رنگی سینمایی اندک بود، و عمدۀ فیلم‌های رنگی شامل شش یا هفت فیلم سینمایی و پاره‌ای فیلم‌های آموزشی، صنعتی، و تبلیغاتی می‌شد.