محمودخان ملک الشعرای کاشانی
| محمودخان مَلِکالشُّعَرای کاشانی | |
|---|---|
| زادروز |
تهران۱۲۲۸ق |
| درگذشت | ۱۳۱۱ق |
| ملیت | ایرانی |
| شغل و تخصص اصلی | نقاش، شاعر و خوشنویس |
| لقب | ملکالشعرایی |
| آثار | تابلوی عمارت گلستان با منظره عمومی و حیاط قصر (۱۲۷۸ق)، استنساخ، آبرنگ ارک دولتی (۱۲۸۱ق)، تابلوی رنگ روغنی صحن مطهر حضرت رضا (ع) |
| گروه مقاله | نگارگری و مجسمه سازی |
| خویشاوندان سرشناس | محمدحسینخان ملکالشعرا (پدر)، میرزا علیخان ملکالشعرا (فرزند) |
محمودخان مَلِکالشُّعَرای کاشانی (تهران۱۲۲۸ـ۱۳۱۱ق)
نقاش، شاعر و خوشنویس ایرانی. از هنرمندان عهد ناصری بود. سنّتهای ایرانی و اروپایی را درهم آمیخت. در تصویرسازی شیوۀ خاصی داشت، و اضافات فرنگیسازی را به سلیقۀ خود حذف میکرد. در نقاشیهایش از عمارات سلطنتی، ازجمله در آبرنگ شمسالعماره، ساختمانهای قدیمی و بافت هندسی و عمق معماری بناها را بادقت و مهارت تصویر کرده است. در طبیعتپردازی هم مهارت داشت، و تواناییاش در تابلوی عمارت گلستان با منظرۀ عمومی و حیاط قصر (۱۲۷۸ق) مشهود است. نیز در سوزندوزی، مجسمهسازی، قلمداننگاری، منبّتکاری بر روی چوب و عاج، و ماکتسازی طبعآزمایی کرد. در کتابت خطوط توانا بود، و خط شکسته و نستعلیق را استادانه مینوشت؛ کتابی در شرح احوال مشاهیر دوران ناصری را به خط شکسته و نستعلیق در ۱۳۰۳ق نگاشت. محمودخان لقب ملکالشعرایی را از جد و پدرش بهارث برد، لیکن خودش نیز شعر میسرود؛ علاوهبر مدیحهسرایی، اشعاری در تهنیت عید نوروز، وصف کاخ شاهانه، و سایر موضوعات دارد. محمودخان ملکالشعرا در تهران بهدنیا آمد؛ از خاندان صبا، که تمام آنان از رجال هنر و ادب بودند، و فرزند محمدحسینخان ملکالشعرا متخلّص به «عندلیب» بود. در جوانی به تحصیل علوم زمان و کسب دانش و هنر پرداخت، و در ادبیات، ریاضیات، هیئت، حکمت و عرفان، و تاریخ شهرت یافت. سپس به نقاشی و تصویرسازی روآورد و در اندکزمانی نامآور گردید. بیشتر آثارش را با لفظ ساده و بیپیرایۀ «محمود» رقم میزد. برجستهترین اثرش با نام استنساخ، ابتکار و خلاقیت او را بازمیتابد، و شهرتی بینالمللی دارد. این تابلو از نمونههای اولیۀ نقاشی مدرن ایرانی است؛ پرداخت نور، شیوۀ سایهپردازی، و بازنمایی قیافه و حرکات پرسوناژها بسیار نوگرایانهاند. از دیگر آثار اوست: آبرنگ ارک دولتی (۱۲۸۱ق)، و تابلوی رنگ روغنی صحن مطهر حضرت رضا (ع). ابوالحسن صبا ـ نوۀ صدرالحکما پسر محمودخان ـ از بازماندگان این خاندان بود که در موسیقی بسیار شهرت داشت و ویولن را استادانه مینواخت. فرزندش میرزا علیخان ملکالشعرا نیز به نقاشی روآورد.