مدرنیسم (هنر و ادبیات)
مُدرنیسم (هنر و ادبیات)(modernism)
در هنر، اصطلاحی کلی در توصیف کوشش آگاهانه‌ای که در قرن ۲۰م برای گسستن از سنّت‌های هنری قرن ۱۹م انجام شد، و طی دوران بین جنگ جهانی اول (۱۹۱۴ـ۱۹۱۸م) و جنگ جهانی دوم (۱۹۳۹ـ۱۹۴۵م) شدّت گرفت. گرایش به فرم، و کاوش در تکنیک، در مقابل محتوا و روایت، اساس مدرنیسم است. در هنرهای بصری[۱]، بازنمایی[۲] جای خود را به انتزاع[۳] داد (← هنر_انتزاعی[۴]). در ادبیات، نویسندگان با روش‌های جانشین قصه‌گویی متوالی مرسوم، با نقل قصه از دیدگاه‌های مختلف طبع‌آزمایی کردند (مثل شیوۀ موسوم به جریان سیّال ذهن[۵] که در آن نویسنده خود را در ذهن یک شخصیت داستان فرض می‌کند). در موسیقی، مفهوم سنّتیِ گام[۶] مورد تعرض آتونالیته[۷] واقع شد؛ و در معماری، اصالت تزیین، دربرابر کارکردگرایی[۸] اعتبار خود را از‌دست داد.
مدرنیسم ادبی. عوامل مؤثر را در مدرنیسم ادبی در حوزۀ ادبیات داستانی اروپا می‌توان یافت (مثلاً در آثار مارسل پروست[۹]، نویسندۀ فرانسوی). در زبان انگلیسی، مدرنیسم در انگلستان و امریکا تمرکز یافت. تی‌اس الیوت[۱۰]، شاعر و منتقد و نمایش‌نامه‌نویس انگلیسی‌ـ‌امریکایی، جیمز جویس[۱۱]، نویسندۀ ایرلندی، و دی‌اچ لارنس[۱۲] و ویرجینیا وولف[۱۳] نویسندگان انگلیسی از مدرنیست‌های پرنفوذ انگلستان بودند. الیوت خود از اِزرا پاوند[۱۴] تأثیر پذیرفت، که شاعر و منتقد پرنفوذ مدرنیست در امریکا بود. منتقدان مدرنیسم، نوعی خشکی در آن دیده‌اند که کیفیتی غیرانسانی بدان می‌بخشد. پُست‌مدرنیسم[۱۵] به‌منزلۀ واکنشی دربرابر مدرنیسم سربرآورده، اما ناچار به رقابت با انواع جریان‌های جدید و منشعب از مدرنیسم شده است، همچون شیوۀ های‌تِک[۱۶] در معماری. الیوت نگران بی‌هدفیِ جامعه و ادبیات مدرن بود، و در اشعار حسرت‌آلودی همچون عاشقانۀ جِی آلفرد پروفراک[۱۷] (۱۹۱۷م) و زمین مرده[۱۸] (۱۹۲۲م) بدان پرداخت. او در اشعارش از زبان گویندگان مختلف سخن می‌گوید و تأثیرات فرهنگ‌ها و دوره‌های ادبی دیگر را به‌خدمت می‌گیرد. این‌گونه ساخت نقیضه[۱۹]، تمهید مهمی برای مدرنیست‌ها شد؛ ازجمله الیوت، و جیمز جویس که در کتاب‌هایش از درونمایۀ بی‌پرده و روش‌های تازۀ روایت، کمک می‌گیرد و دشواری زبانی و روایی فزایندۀ ادبیات مدرنیستی را نشان می‌دهد. مجموعۀ داستان‌های کوتاه جویس با نام دوبلینی‌ها[۲۰] (۱۹۱۴م)، که در دوبلین اتفاق می‌افتد، کمترین ابهام را دارد. چهرۀ هنرمند در جوانی[۲۱] (۱۹۱۶م) تحول شخصی و زبانی یک نویسندۀ جوان را دنبال می‌کند. اولیس[۲۲] (۱۹۲۲م) شاهکاری در ساخت نقیضه و بدل است. و شب‌زنده‌داری خانواده فینگن[۲۳] (۱۹۳۹م) دشوارترین کتاب جویس، به‌ویژه از حیث بازی‌های زبانی، است. دی‌اچ لارنس که پسران و عشاق[۲۴] (۱۹۱۳م)، رنگین‌کمان[۲۵] (۱۹۱۵م)، و زنان عاشق[۲۶] (۱۹۲۱م) را نوشت، در ترسیم صریح تمایلات جنسی مبتکر بود و بیشتر به طبقۀ کارگر و قشر پایین طبقۀ متوسط، توجه می‌کرد. پرآوازه‌ترین رمان او با نام فاسق خانم چترلی[۲۷] (۱۹۲۸م)، به‌اتهام وقاحت توقیف شد، و در انگلستان تا ۱۹۶۰م به‌صورت کامل انتشار نیافت. داستان‌های کوتاه و اشعار او نیز ارزشمندند. گروه بلومزبری[۲۸]، جمعی هنرمند و نویسنده که در محلۀ بلومزبری لندن متمرکز بودند، هنرمندانی پیشتاز و مدرن به‌شمار می‌رفتند. ویرجینیا ولف، نویسندۀ انگلیسی، مشهورترین عضو گروه بود. آثار او را اغلب از سنخ «جریان سیال ذهن» شناخته‌اند، ولف از این شیوۀ مدرن برای بیان تجربه‌های درونی سود می‌جست. همچنین او نیز همچون بسیاری از دیگر مدرنیست‌ها به مقولۀ ناتوانی زبان در بیان تجربه‌ها توجه می‌کرد؛ چنان که برای مثال در آنِ واحد می‌توان احساسات و افکار بسیاری را درک کرد، اما فقط یکی از آن را در هر لحظه می‌توان بر زبان آورد. مضامین اصلی کتاب‌هایش ازجمله خانم دالووِی[۲۹] (۱۹۲۵م)، به‌سوی فانوس دریایی[۳۰] (۱۹۲۷م)، و موج‌ها[۳۱] (۱۹۳۱م) از این دست‌اند.
- ↑ visual arts
- ↑ representationalism
- ↑ abstraction
- ↑ abstract art
- ↑ stream of consciousness
- ↑ key
- ↑ atonality
- ↑ Functionalism
- ↑ Marcel Proust
- ↑ T S Eliot
- ↑ James Joyce
- ↑ D H Lawrence
- ↑ Virginia Woolf
- ↑ Ezra Pound
- ↑ postmodernism
- ↑ high-tech
- ↑ The Love Song of J Alfred Prufrock
- ↑ The Waste Land
- ↑ parody
- ↑ Dubliners
- ↑ A Portrait of the Artist as a Young Man
- ↑ Ulysses
- ↑ Finnegan’s Wake
- ↑ Sons and Lovers
- ↑ The Rainbow
- ↑ Women in Love
- ↑ Lady Chatterley’s Lover
- ↑ Bloomsbury Group
- ↑ Mrs Dalloway
- ↑ To the Lighthouse
- ↑ Waves