مطرب روحوضی
مُطربِ روحوضی
(یا: مطرب تخته حوضی، مطرب تخت حوضی) اجراکنندۀ نوعی موسیقی مردمی شهری. این نوع موسیقی مخصوص جشن‌ها بود و بر روی حوض تخته‌پوشیدۀ خانه‌ها اجرا می‌شد. مطرب‌های روحوضی وارث مطرب‌های مردانۀ دورۀ قاجار بودند، اما از‌نظر اهمیت، شیوۀ سازماندهی، نوع مخاطب و تا حدودی از‌نظر موسیقی‌ای که اجرا می‌کردند، با پیشینیان خود تفاوت داشتند. اگرچه در دورۀ قاجار دسته‌های مطربی زنانه مهم‌تر از دسته‌های مطربی مردانه بودند و مرکز اصلی جشن‌ها محافل زنان در اندرونی خانه‌ها بود، در روحوضی جدید دسته‌های مردانه بر دسته‌های زنانه برتری دارند و مرکز جشن به فضای عمومی‌تری، در حیاط منازل و بر روی حوض منتقل‌شده، که با تخته‌پوش و سپس مفروش‌شدن، حکم صحنه را پیدا می‌کند. در ضمن، در سنت روحوضی، برعکس دسته‌های جدید مطربی قاجار، موسیقی‌دانان کمتر استقلال دارند و بیشتر به اهل نمایش وابسته‌اند. حضور تقلیدچی‌ها در دسته‌های مطربی دورۀ قاجار دائمی نبود و اهل نمایش غالباً به‌منزلۀ مهمان به دسته‌های موسیقی‌دانان مطرب می‌پیوستند. در سنت مطربی روحوضی، برعکس، سازمان‌دهندگان و چهره‌های محوری دسته‌ها از اهل نمایش‌اند و نیز موسیقی‌دانان در درجۀ دوم اهمیت قرار دارند. گفتنی است که اصطلاح مطرب روحوضی علاوه بر موسیقی‌دانان، به اهل نمایشی که در این دسته‌ها حضور دارند نیز اطلاق می‌شود. احتمالاً، آغاز قرن ۱۴ش مرحلۀ تثبیت نمایش روحوضی و ظهور مطرب روحوضی است. این مطرب‌ها در دسته‌های بزرگ با سردسته‌هایی تشکیل می‌شوند که عمدتاً یا اهل نمایش‌اند یا فقط مدیریت می‌کنند و دسته‌ها با نام این سردسته‌ها مشهور می‌شوند. دسته‌ها برای گرفتن سفارش در مکان‌هایی اجتماع می‌کردند که پاتوق آنان محسوب می‌شد، و آخرین آن‌ها قهوه‌خانۀ امامزاده زید و قهوه‌خانۀ امامزاده سید ولی بود. پس از این دوره، بیشتر آنان به محلۀ سیروس روآوردند و با بازکردن بنگاه‌های شادمانی به فعالیت خود ادامه دادند. برنامۀ دسته‌های مطرب روحوضی در دو قسمت اجرا می‌شد؛ قسمت اول از حدود ساعت شش بعد از ظهر تا دوازده شب بود و به مطرب‌های موسیقی‌دان و رقصنده اختصاص داشت و قسمت دوم از نیمه‌شب، پس از صرف شام، تا ساعت چهار یا شش صبح اجرا می‌شد که طی آن اهل نمایش هنرنمایی می‌کردند. گاه می‌شد که آکروبات‌بازها و شعبده‌بازها نیز در دسته به‌صورت مقطعی استخدام می‌شدند و در این صورت آنان نیز در قسمت اول جشن، به‌همراه موسیقی‌دانان و رقصنده‌ها، برنامه اجرا می‌کردند. برخی از چهره‌های سرشناس مطرب‌های روحوضی عبارت بودند از نمایشی‌ها: ذبیح‌الله ماهری، سید حسین یوسفی، مهدی مسری؛ و موسیقی‌دانان: اصغر کردبچه، سیون بخشی، و علی ربانی. سنت مطرب‌های روحوضی در دهۀ ۱۳۵۰ش رو به افول نهاد و پس از انقلاب کاملاً از بین رفت.