منهیر
مِنهیر (menhir)
به زبان برتون[۱] «سنگ‌افراشته». سنگ‌افراشته‌های عظیم دوران پیش از تاریخ. مِنهیرها را می‌توان به‌صورت تنها و گروهی یافت. توزیع جغرافیایی آن‌ها بسیار پراکنده است؛ در قارۀ امریکا (بیشتر به‌صورت تنها) و در اروپا، آسیا و افریقا گروهی یافت می‌شوند و به دوره‌های گوناگون تعلق دارند. اغلب نمونه‌های اروپایی در اواخر عصر نوسنگی یا اوایل عصر مفرغ برپا شده‌اند. منهیرهای کارناکِ[۲] بِرِتانی، در شمال غربی فرانسه، آثاری جالبی‌اند و ارتفاع یکی از آن‌ها به حدود ۱۰ متر می‌رسد. در نزدیکی آن در موربیئان[۳]، زمانی مِنهیری موسوم به منهیر بزرگ بریزِه[۴] به ارتفاع حدود ۲۱ متر قرار داشت. در جزایر بریتانیا، منهیرهای معروف عبارت‌اند از دِویلز اَروز[۵]، باروبریج[۶]، یورکشر غربی[۷]، فایو کینگز (پنج شاه)[۸]، کاکردیل علیا[۹]، نورتامبرلند[۱۰]؛ و در ویلز، هارولد استونز[۱۱]، تِرلِک[۱۲]، و گوئنت[۱۳]. نمونه‌های متعدد آن‌ها در ایرلند، معروف به گولان[۱۴]، گالان[۱۵]، دالان[۱۶] یا لیگان[۱۷]، از عصر نوسنگی تا صدر مسیحیت ساخته شده‌اند. در اِسکاتلَند، به گروه‌های منهیر معمولاً «سنگ‌های کَت[۱۸]» می‌گویند. گاه، منهیرها دارای نقوش انسان یا حیوان هستند. نمونه‌های بعدی، معمولاً متعلق به صدر مسیحیت دارای نوشته‌هایی به لاتینی یا آگم[۱۹] (حروف سِلتی یا پیکتی[۲۰] باستانی) هستند. به‌‌طور کلی، منظور از ساخت مِنهیرها مشخص نیست؛ هرچند برخی از آن‌ها نشانۀ قبور پیش از تاریخ‌اند، و بعضی دیگر علایم مرزی یا نشان‌های مرزی، مکان‌های اجتماع، محل‌های مقدس یا بخشی از سازه‌های بزرگ‌تر آیینی بوده‌اند.