هدایت، مهدی قلی خان (تهران ۱۲۴۳ـ۱۳۳۴ش)

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی
(تغییرمسیر از مهدی قلی خان هدایت)

هِدایت، مهدی‌قلی‌خان (تهران ۱۲۴۳ـ۱۳۳۴ش)

هِدايت، مهدي‌قلي‌خان

دولتمرد ایرانیِ ‌دوران قاجار و نخست‌وزیر دورۀ پهلوی‌، ملقب‌ به‌ مخبرالسلطنه،‌ فرزند علی‌قلی‌ خان‌ مخبرالدوله.‌ پس‌ از پایان‌ تحصیلات‌ مقدماتی،‌ برای‌ ادامۀ‌ تحصیل‌ به‌ آلمان‌ رفت‌. بعد از بازگشت‌ به‌ ایران‌ در دارالفنون‌، معلم‌ زبان‌ آلمانی‌ و سپس‌ مترجم‌ ناصرالدین‌‌شاه‌ شد و منصب‌ سرتیپی‌ گرفت‌. در ۱۳۱۵ق مظفرالدین‌‌شاه‌ به‌ وی‌ لقب‌ مخبرالسلطنه‌ داد و او را به‌ ریاست‌ گمرکات‌ و پستخانۀ‌ آذربایجان‌ منصوب‌ کرد. در دوران‌ انقلاب‌ مشروطیت‌ از طرفداران‌ نظام‌ مشروطه‌ بود و در اولین‌ کابینۀ‌ مشروطیت‌ وزیر علوم‌ شد. در کابینه‌های‌ ناصرالملک‌ و حسین‌قلی‌ خان‌ نظام‌‌السلطنه‌ بر این مقام باقی بود و تا کودتای‌ ۳ اسفند ۱۲۹۹ش‌ سه‌‌بار به‌ والیگری‌ آذربایجان‌ منصوب‌ شد و قیام شیخ‌ محمد خیابانی‌ را سرکوب کرد (۱۳۳۸ق). در دورۀ‌ چهارم‌ مجلس‌ شورای‌ ملی‌ نمایندۀ‌ مردم‌ تهران‌ بود. هدایت‌ در کابینه‌های‌ مستوفی‌‌الممالک‌ وزیر فواید عامه‌ و تجارت‌ شد (۱۳۰۱، ۱۳۰۵، ۱۳۰۶). پس‌ از آن‌ به‌ ریاست‌ دیوان‌ عالی‌ کشور منصوب‌ گردید و سپس‌ در خرداد ۱۳۰۶ به‌ نخست‌وزیری‌ رسید و تا شهریور ۱۳۱۲ در آن‌ پست‌ باقی‌ بود. مخبرالسلطنه‌، علاوه‌ بر زبان‌ و ادبیات‌ فارسی،‌ به‌ زبان‌های‌ عربی‌، آلمانی‌ و فرانسوی‌ مسلط‌ بود‌. آثار اوعبارت‌اند از خاطرات‌ و خطرات‌؛ گزارش‌ ایران‌؛ سفرنامۀ‌ مکه‌؛ فوائدالترجمان‌؛ تحفة‌الافاق؛ تحقیقی‌ در سلسلۀ‌ کیان‌؛ تحفةالادیب‌ و تحفةالافلاک‌.