مواد قیاس

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی

موادّ قیاس
(یا: مبادی قیاس) قضایایی که انواع قیاس از لحاظ ماده و محتوا یعنی صناعات خمس از آن‌ها ساخته می‌شود. این قضایا به دو دسته تقسیم می‌شود: ۱. یقینیّات یا قضایای یقینی، که برهان براساس آن‌ها شکل می‌گیرد. این قضایا عبارت‌اند از اولیات یا بدیهیات یا ضروریات، محسوسات یا مشاهدات، متواترات، مجرّبات، قضایایی که حد وسط آن‌ها با آن‌ها است و حد‌سیات. ۲. غیریقینی، قضایایی است که چهار صناعتِ جدل، خطابه، مغالطه و شعر از آن‌ها ساخته می‌شود: الف. در جدل، مشهورات و مسلمّات؛ ب. در خطابه، مقبولات و مظنونات؛ ج. در مغالطه، مشبّهات و وهمیّات؛ د. در شعر، مخیّلات.