موسیقی آذربایجان غربی
موسیقی آذربایجان غربی
در آذربایجان غربی اقوام گوناگونی در کنار یکدیگر زندگی می‌کنند. این اقوام با حفظ موجودیت فرهنگی، مذهبی و قومی خویش طی سال‌ها، در حوزه‌های گوناگون بر یکدیگر تأثیر گذاشته‌اند. ترک‌ها، کردها، آسوری‌ها و ارمنی‌ها مهم‌ترین اقوام آذربایجان غربی‌اند. شاخص‌ترین نوع موسیقی در این ناحیه، موسیقی ترک‌زبانان است و در این چارچوب، موسیقی عاشیقی از همه شاخص‌تر است. موسیقی عاشیقی آذربایجان غربی، ضمن ارتباط با موسیقی عاشیقی آذربایجان شرقی، به‌علت همسایگی با مناطق شرقی ترکیه از موسیقی عاشیقی این منطقه نیز تأثیر پذیرفته است. ساختار بنیادی موسیقی عاشیقی آذربایجان غربی و شرقی تفاوت چندانی با هم ندارند؛ اما این دو نوع موسیقی عاشیقی از بسیاری جهات ازجمله شیوه‌های اجرایی از یکدیگر متمایزند. عاشیق‌های آذربایجان غربی، بدون همراهی بالابان، و قاوال (دایره)، به‌تنهایی به‌اجرا می‌پردازند. داستان‌سرایی نیز در سنت عاشیقی آذربایجان غربی غنی‌تر از آذربایجان شرقی است. در مجموع می‌توان گفت که سنت خنیاگری در چارچوب فرهنگ عاشیقی غربی سالم‌تر باقی مانده است. به‌جز موسیقی عاشیقی، ترانه‌ها، آوازهای کار، لالایی‌ها از دیگر بخش‌های موسیقی ترکی آذربایجان غربی‌اند. موسیقی قره‌پاپاغی نوع دیگری از موسیقی ترک‌زبانان آذربایجان غربی است. ایل قره‌پاپاغ در نقده و اطراف آن زندگی می‌کنند. قره‌پاپاغ‌ها ترک‌زبانانی‌اند که چند قرن پیش، از ایروان به این منطقه مهاجرت کرده یا کوچانده شده‌اند. در منطقۀ نقده دو فرهنگ ترکی قره‌پاپاغی و کردی سورانی به‌هم آمیخته‌اند. موسیقی عاشیقی قره‌پاپاغی نیز تفاوت بسیاری با موسیقی عاشیقی مناطق دیگر آذربایجان غربی دارد. در فرهنگ قره‌پاپاغی رقص جایگاه مهمی دارد. موسیقی رقص‌های قره‌پاپاغی با سرنا، دوزله یا بالابان و به‌همراه دهل یا تمبک نواخته می‌شود. این رقص‌ها شامل یارلی، ایروان یالِسّه، چایاخ، روینا، قراخان، لیلی‌لیلی و... است. کردهای بادینی و سورانی نیز ازجمله تیره‌های کردنژاد آذربایجان غربی‌اند. موسیقی کردهای بادینی بیشتر حال‌و‌هوای حماسی و عشایری دارد و موسیقی کردهای سورانی شهری‌تر و تعدیل شده‌تر است. مهم‌ترین ساز مورد استفادۀ کردهای بادینی عراق و سوریه باغلاما است که در ایران نیز تا حدودی متداول شده است. موسیقی کردی این ناحیه با سرنا، بالابان، دوزله و تمبک و در حد محدودی شمشال نواخته می‌شود. آسوری‌ها نیز ازجمله اقوام ساکن در آذربایجان غربی‌اند. موسیقی اصیل و باستانی این قوم کهن به‌سبب پراکندگی و مهاجرت این قوم پراکنده شده است. یکی از علت‌های افول موسیقی آسوری در آذربایجان غربی، تسلط فرهنگ، زبان و موسیقی ترکی است به‌گونه‌ای که حتی آسوری‌ها نیز به ترکی سخن می‌گویند و غالباً موسیقی ترکی اجرا می‌کنند. موسیقی آسوری اکنون فقط در خانواده‌های اصیل آسوری رواج دارد. ارامنه نیز ازجمله اقوام ساکن در آذربایجان غربی‌اند. موسیقی عاشیقی ارامنه و ترانه‌های قومی از بخش‌های مهم موسیقی ارامنه در این ناحیه است. موسیقی عاشیقی ارامنه تقریباً ازمیان رفته و فقط ترانه‌های قومی ارمنی در حد محدودی باقی مانده است. از سازهای متداول در آذربایجان غربی، سرنا، دوزله، بالابان (نرمه‌نای)، شمشال، نی‌لبک، دهل، تمبک، تار آذربایجانی، در حد محدود، باغلاما، در حد محدود، و کمانچه درخور ذکرند.