موسیقی سیستان
موسیقی سیستان
استان سیستان و بلوچستان در جنوب شرقی ایران واقع شده است. سیستان امروز بخشی از استان سیستان و بلوچستان است، اما فرهنگ، زبان، موسیقی، و آداب و رسوم آن مستقل از بلوچستان است. برخی از فرهنگ‌نویسان گویش سیستانی یا زاوُلی را یکی از چهار زبان متروک پارسی یا یکی از هفت لهجۀ معروف فارسیِ عهد باستان دانسته‌اند. امروز، در سیستان علاوه‌بر سیستانی‌ها، اقوام دیگری چون بلوچ‌ها، براهویی‌ها، افغانی‌ها زندگی می‌کنند. دوبیتی مهم‌ترین فرم شعری این ناحیه است که با مضمون‌های گوناگون، در قالب آواز، در سور و سوگ، اجرا می‌شوند. موسیقی سیستان انواع گوناگون دارد. ترانه‌های سیستانی را «سِیتَک» می‌نامند که با تنوع بسیار در مراسم عروسی و شب‌نشینی‌ها خوانده می‌شوند. مراسم عروسی در سیستان دارای مراحل گوناگون است که هر مرحله ترانه‌ای مخصوص به خود دارد. چوب‌بازی، شمشیربازی، چاپی و رقص دوره از رقص‌های متداول در این ناحیه است، که هریک مراحلی دارد و هر مرحله دارای آهنگ مخصوص به خود است. غریبی ازجمله آوازهای سیستانی است که دارای متر آزاد است. مراسم سوگواری سیستان نیز آوازهای مخصوص به خود دارد. به سوگواری‌کردن، اَردَه‌کردن یا اَردَه‌کشیدن می‌گویند و آوازهای آن را «اَردَه و کُر» می‌نامند که زنان آن‌ها را اجرا می‌کنند. آوازهای کارهای کشاورزی، مشک‌زنی، لالایی‌ها، کریچوکریچوپَندونَه (آواز مخصوص کودکان)، آوازهای مولودی، رِمَضونیکه (آوازهای ماه رمضان)، شاهنامه‌خوانی، شبیه‌خوانی، تعزیه و نقالی از دیگر انواع موسیقی سیستان است. لوبَتَک (نمایش ریتمیک بدون کلام همراه با دایره و رقص) و چند نمایش دیگر زنانه نیز ازجمله نمایش‌های سنتی این منطقه است. سازهای متداول در سیستان عبارت‌اند از سرنا، دهل، قاشقک (زنگ‌های مضاعف فلزی کوچک سنجک که به انگشت‌ها بسته می‌شوند)، قیچک و رباب.