موسیقی هرمزگان
موسیقی هُرمزگان
استان هرمزگان، واقع در کرانه‌های خلیج فارس، فرهنگ‌های گوناگونی را در خود جا داده است. فرهنگ ساحل‌نشینان دریاهای جنوبی ایران طی قرن‌ها، به‌سبب همسایگی و ارتباط با فرهنگ‌های سواحل جنوبی دریاها و برخورد با مهاجران افریقایی و عربی آمیزه‌ای از این فرهنگ‌ها شده است. موسیقی و جلوه‌های فرهنگی در هرمزگان متنوع است و حوزه‌های مختلفی از زندگی مردم را دربرمی‌گیرد. مناطق شرقی، غربی، مرکزی، و شمالی هرمزگان هر کدام فرهنگ و موسیقی ویژه‌ای دارند که در عین ارتباط با هم، تفاوت‌هایی نیز دارند. آیین‌های عروسی، عزا و سوگ، موسیقی درمانی و آیین‌های صوفیانه بخش‌های مهمی از فرهنگ و موسیقی هرمزگان را تشکیل داده است.
موسیقی مراسم عروسی و شادمانی. آوازها و ترانه‌های مراسم عروسی بخش وسیع و مهمی از موسیقی این ناحیه است، که با تنوعی درخور ملاحظه از شرق تا غرب این استان جریان دارد. سازهایی که در این نوع مجالس نواخته می‌شوند، در مناطق مختلف هرمزگان متفاوت‌اند؛ عود، دورِنگِه، مرواس، انواع دهل، جوره، دایره، سرنا، تمبک، نی انبان، نقاره، نی جفتی، نی، پیپه، کَسِر، چاک (تخته) از‌جمله سازهایی‌اند که در مناطق مختلف هرمزگان در مراسم عروسی نواخته می‌شوند. آوازها و ترانه‌های این مراسم را غالباً تک‌خوان می‌خواند و گروه به آن پاسخ می‌دهد.
موسیقی مراسم اهل هوا. اهل هوا به کسی می‌گویند که گرفتار یکی از بادها شده باشد. به اعتقاد اهل هوا این بادها نیروهای مرموز و جادویی‌اند که جسم و روان انسان‌ها را تسخیر می‌کنند. مهم‌ترین بادهای مشهور هرمزگان عبارت‌اند از زار، نوبان، مشایخ، لیوا که هر کدام انواع گوناگون دارند. مهار‌کردن این بادها فقط با برگزاری مجالس و آیین‌های ویژه ممکن است. موسیقی، آوازها، و سازها در این مراسم نقش محوری و تعیین‌کننده دارند. انواع سازهای پوست صدا مهم‌ترین سازهای مورد استفاده در این مراسم‌اند. موسیقی مجالس اهل هوا و اعتقادات مربوط به آن‌ها منشأ افریقایی دارد و قرن‌ها قبل بردگان افریقایی آن را به سواحل جنوبی ایران آوردند. البته این انتقال با تغییرات قابل‌توجهی همراه بوده است.
موسیقی کار. آوازهای کار بخشی از موسیقی هرمزگان است که به‌سبب موقعیت جغرافیایی و نحوۀ معیشت مردم، عمدتاً به کارهای دریایی مرتبط‌اند. برخی از انواع این آوازها عبارت‌اند از آوازهای مربوط به پاروزنی، صید، بادبان‌ها، لنگر، و به‌آب‌انداختن کشتی. این آوازها اغلب به‌صورت مبادلۀ آهنگ بین تک‌خوان و گروه هم‌سرایان (دریانوردان) اجرا می‌شده است. لالایی‌ها، آوازهای صوفیانه و آوازهای سوگ نیز بخش‌هایی از موسیقی هرمزگان را تشکیل می‌دهند.