موسیقی یونان
موسیقی یونان (Greek music)
موسیقی نخستین تمدن یونان باستان، که فقط نمونه‌هایی انگشت‌شمار از آن باقی‌مانده است. با این حال موسیقی برای یونانیان باستان بسیار اهمیت داشت، و تمام فیلسوفان بزرگ یونان، نظریه‌هایی دربارۀ خاستگاه، ماهیت و کارکرد موسیقی ارائه کرده‌اند. ظاهراً این موسیقی عمدتاً مونوفون[۱] بوده، یعنی فقط از یک خط ملودی بدون همراهی تشکیل می‌شده است. ملودی‌ها و ریتم‌های موسیقی آوازی با ریتم‌ها و تکیه‌های گفتاریِ متن ارتباط داشتند؛ موسیقیِ سازی نیز احتمالاً همین رابطه را با حرکت‌های رقص داشته است. اوج فعالیت موسیقایی یونان در دوران کلاسیک (۴۵۰ـ۳۲۵ق) بود که جشنواره‌های سالانه و مسابقه‌های گوناگونی در زمینۀ موسیقیِ سازی و آوازی برگزار شد. سازهای اصلی این موسیقی عبارت‌اند از دو شکل از لیرا[۲] به نام‌های لیرا و کیتارا[۳] و یک اُبوآ[۴]ی دوتایی به نام آئولوس[۵]. همۀ این‌ها برای تکنوازی یا همراهی آواز و دکلمه به‌کار می‌رفتند. سازهای زهی در مراسم مذهبی مربوط به آیین پرستش آپولون[۶] کاربرد می‌یافتند، و سازهای بادی به آیین پرستش دیونوسوس[۷] و نمایش مربوط می‌شدند. فیلسوفان یونان باستان برای موسیقی خاستگاهی الهی و اهمیت دینی پایداری قائل بودند. به باور آنان موسیقی در جهان خُرد، نمایانگر نظم و هماهنگی عالم هستی بود و با بررسی ویژگی‌های آکوستیکی فاصله‌های موسیقی می‌شد شناخت بهتری از جهان پیدا کرد. این باور هم وجود داشت که موسیقی روی عواطف و رفتارهای انسانی اِعمال قدرت می‌کند و در هر یک از مُد[۸]های گوناگون خود که نوشته شده باشد، واکنش‌هایی قابل پیش‌بینی در پی خواهد داشت. موسیقی یونان امروز نیز سنتی غنی از موسیقی مردمی دارد و در این اواخر موسیقی هنری[۹] نیز به آن اضافه شده است. این سنت‌ها ترکیبی از تأثیرات شرق و غرب‌اند. بیشتر موسیقی مردمی یونان مونوفون است و برمبنای مدهای بیزانسی[۱۰] یا یونان باستان ساخته شده است. در نیمۀ نخست قرن ۲۰، سبک‌های مردمی معروف به آمانِدهِس[۱۱] و رِبِتیکا[۱۲]، آمیزه‌ای از سنت‌های یونانی و بیزانسی و تأثیرات شرقی پدید آوردند که محبوبیت گسترده‌ای به‌همراه داشت. این سبک‌ها در دهۀ ۱۹۷۰ احیا شدند. بسیاری از خصوصیت‌های رِبِتیکا در موسیقی مدرن بوئوزوئوکی[۱۳] (نوعی ساز زهی یونانی) یافت می‌شود. در زمینۀ موسیقی هنری، بیشتر آهنگ‌سازان نخستین یونان (اواخر قرن ۱۹ تا اوایل قرن ۲۰) به سبک آهنگ‌سازان اروپایی آهنگ می‌ساختند، اما در دهه‌های ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰ چند آهنگ‌ساز موسیقی کلاسیک یونان نیز به‌شهرت رسیدند که برجسته‌ترین آنان یانیس زِناکیس[۱۴] بود.