میرزا علی خان آشتیانی

میرزا علی خان آشتیانی (آشتیان 1285-1337ق)

(متخلص به آشوب و ملقب به ادیب خلوت) از فضلا، شعرا و ادبای آذربایجان، و از مرثیه سرایان ایرانی در دورۀ قاجار. میرزا علی خان در 1285ق در آشتیان متولد شد. حدود 1300ق همراه پدرش- میرزا اسماعیل خان عماد لشكر آشتیانی که او هم فضل و دانش بسیار داشت- برای تحصیل از آشتیان به تبریز مهاجرت كرد و آن جا رشد کرد و در محضر اساتیدی همچون حاج سید حسین برنجی به كمال رسید و توفیق بسیاری حاصل کرد.

به تشویق و نیز اجبار حسنعلی خان امیر نظام گروسی که خودش از فضلاء و ادباء و پیشکار ولیعهد در آذربایجان بود، او نیز مانند دیگر ادباء و شعرای آن خطه به تألیف و ترجمۀ کتاب می پرداخت. میرزا علی خان آشتیانی از مظفرالدین شاه لقب "خانى" گرفت و در دارالانشاء تبریز به دبیرى اشتغال یافت.

آشوب آشتیانی پس از فوت پدرش، وارد خدمت دولتی شد و مدتی عهده دار مشاغل گوناگون بود. پس از آن، از شغل دولتی کناره گیری کرد.

او که به زبان فرانسه مسلط بود، در 1330ق (1290ش) و در ایام انقلاب تبریز، از ترس دردسر و گرفتاری، به بلژیک گریخت و آن جا مدتی به تدریس زبان های شرقی پرداخت. سپس به تبریز برگشت و در 1337ق (1297ش) فوت کرد.

تألیفاتی دارد که هیچ کدام از آن ها چاپ نشده است. تنها تصحیح ترجمۀ «نهج البلاغه» كه اصل ترجمۀ‏ آن از حاج ملا صالح برغانى بوده، از او در 1321ق چاپ شده است.

از دیگر تألیفات اوست: تاریخ شعرای معروف ایران؛ تاریخ علم حساب اسلامی ایران؛ قاموس واژه‌های فارسی (تا حرف دال)؛ «چهارده بند از ادب»، شعر؛ «تبریک نامه»، شعر؛ «چهارده بند در مصیبت خامس آل‏عبا»، شعر؛ «وطنیات»، شعر.

آشتیانی در نثر و نظم به دو زبان عربى و فارسى تسلط داشته ‌است. او در قصیده از سبک خراسانى پیروی می‌کرده و در ترکیب چهارده بند عاشورایى خود، آمیزه‌ای از سبک عراقى و خراسانى را به کار گرفته ‌است.