میرزا هاشم نوری
میرزا هاشم نوری (۱۲۴۰ق)
از خدمتگزاران دربار محمدشاه و ناصرالدین‌میرزا ولیعهد در آذربایجان. فرزند محمد رحیم‌خان نوری اسفندیاری. در پادشاهی ناصرالدین‌شاه به خدمت نظام درآمد. همسر او پروین خانم، از نوادگان فتحعلی‌شاه و خواهر گلین خانم، همسر عقدی ناصرالدین‌شاه بود و ظاهراً با ویلیام تیلور تامسون، کاردار سفارت، و پس از آن چارلز موری، سفیر انگلیس، روابط پنهانی داشت و از این طریق پای میرزا هاشم خان به سفارت باز شد. او که تا آن زمان از افراد نظامی ایران بود، قلت درآمد خود را بهانه ساخت و برای افزایش آن در سفارت متحصن شد (۱۲۷۲ق). ویلیام تامسون در صدد واگذاری منصبی به او در سفارت برآمد که با مخالفت دولت ایران، آن را مسکوت گذاشت. پس از آمدن چارلز موری به سفارت انگلیس، موضوع اشتغال او در سفارت انگلیس دوباره به میان آمد و سفیر تصمیم گرفت که او را به‌عنوان وکیل سفارت به شیراز اعزام دارد. دولت ایران نیز به این عنوان که او در ارتش ایران شاغل است با این تصمیم مخالفت کرد. در همان زمان ناصرالدین‌شاه دستور داد که پروین خانم را در خانۀ برادرش بازداشت کنند و میرزا هاشم برای رهایی او از سفارت کمک خواست. اصرار سفارت برای اجابت خواستۀ میرزا هاشم و خودداری دولت ایران، مناسبات آنان را تیره کرد و سفیر، به اعتراض سفارت را تعطیل کرد و امور را به استیونس کنسول انگلیس در تبریز واگذاشت و خود عازم عثمانی شد. این جریان همزمان با جنگ هرات (۱۲۷۲ـ۱۲۷۳ق) بود. استیونس نیز پیش از حملۀ انگلیس به بوشهر، ایران را ترک گفت و اتباع ایرانی انگلیس را به سفارت فرانسه سپرد. در این زمان دولت ایران مذاکراتی با میرزا هاشم به‌عمل آورد و او را به ترک سفارت ترغیب کرد. کنت دوگو بینو سفیر فرانسه پس از مذاکرات مفصل با دولت ایران و تعهد دولت مبنی‌بر جلب رضایت میرزا هاشم با خروج وی از سفارت موافقت کرد. او نیز مبالغی از دولت ایران پول گرفت و در حضرت عبدالعظیم (ع) ساکن شد. پس از قرارداد پاریس (۱۳۷۳ق) دیگر از میرزا هاشم و همسرش خبری نیست.