مینوسی، تمدن
مینوسی، تمدّن (Minoan civilization)
تمدن عصر مفرغ[۱] در جزیرۀ اژه[۲]، در کرت[۳]. نام این تمدن برگرفته از نام مینوس[۴]، پادشاه افسانه‌ای کرت، است. و به سه دورۀ عمده تقسیم می‌شود: مینوسیِ قدیم[۵] حدود ۳۰۰۰ تا ۲۰۰۰پ‌م؛ مینوسی میانه[۶]، در حدود ۲۰۰۰ تا ۱۵۵۰پ‌م؛ و مینوسی جدید[۷] در حدود ۱۵۵۰ تا ۱۰۵۰پ‌م. با شروع عصر مفرغ (حدود ۳۰۰۰پ‌م)، فرهنگ مینوسی[۸] به‌معنی واقعی کلمه آغاز شد. هر دوره با پیشرفت‌های فرهنگی از لحاظ سلاح‌های مسین و مفرغی، سفالینه‌هایی با طرح بیش از پیش پیچیده، دیوارنگاره‌ها[۹]، و ساختن کاخ‌ها و خانه‌های زیبا و ظریف در فایستوس[۱۰] و مالیا[۱۱]، و نیز در کنوسوس[۱۲]، مشخص می‌شود. در حدود ۱۴۰۰پ‌م، در آخرین دورۀ مینوسی، این تمدن به ناگهان بر اثر زمین‌لرزه یا جنگ از میان رفت و احیای جزئی آن تا حدود ۱۱۰۰پ‌م ادامه داشت. از دو زبانی که در کرت رایج بودند، رمز زبان قدیمی‌تر، راست‌خطی A هنوز ناگشوده مانده است. راست‌خطی B، که آثارش در کاوشگاه‌های سرزمین اصلی یونان نیز یافت شده است، به همت مایکل ونتریس[۱۳] رمزگشایی شد. به‌نظر می‌رسد که مینوسی‌ها از لحاظ مذهبی در اصل یک ایزد بانوی بزرگ مادر[۱۴] را نیایش می‌کردند که خدای مذکر جوانی با او پیوند داشت. افسانه‌های اساطیر یونانی دربارۀ رئا[۱۵]، مادر زئوس[۱۶]، و تولد خود زئوس در غاری واقع در کرت ظاهراً پایه در دین مینوسی دارند.