نخست وزیر

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی

نُخُست‌وزیر (Prime Minister)

(یا: رئیس‌الوزرا) رئیس حکومتی پارلمانی، که معمولاً رهبری بزرگ‌ترین حزب کشور را نیز در دست دارد. در کشورهایی که ریاست قوۀ مجریه در دست رئیس‌جمهور است، نخست‌وزیر در موقعیت نازل‌تری قرار دارد، حال آن‌که در کشورهایی مانند فرانسه، که قوۀ مجریۀ دوگانه‌ای دارند، قدرت و اختیارات بین رئیس‌جمهور و نخست‌وزیر تقسیم شده است. در کشورهای فدرالی مانند استرالیا، رئیس حکومت فدرال عنوان نخست‌وزیر دارد، در حالی که به رؤسای حکومت ایالت‌ها فرماندار گفته می‌شود. در آلمان، صدراعظم[۱] همتای نخست‌وزیر در دیگر کشورهاست. در کشورهایی که دارای نظام پارلمانی منطبق یا مشابه با الگوی انگلیسی‌اند، مانند برخی از کشورهای اروپای غربی و جامعۀ مشترک‌المنافع، منصب نخست‌وزیر اساساً شبیه نخست‌وزیر انگلستان است، ولی در برخی دیگر از کشورها هم که از نظام پارلمانی بی‌بهره‌اند به رئیس حکومت نخست‌وزیر گفته می‌شود. مثلاً در فرانسه، که برخی از ویژگی‌های نظام پارلمانی را با نظام ریاستی از نوع امریکایی تلفیق کرده است، نخست‌وزیر ریاست حکومت را برعهده دارد. در حقوق اساسی ایران، تا قبل از بازنگری قانون اساسی در ۱۳۶۸ش، قوۀ مجریه مرکب بود از رئیس‌جمهور، نخست‌وزیر و هیئت وزرا، اما پس از آن عنوان نخست‌وزیر از قانون اساسی حذف شد و در حال حاضر رئیس‌جمهور، رئیس قوه مجریه و رئیس هیئت وزیران است. در ایران نظام پارلمانی حزبی وجود ندارد و رئیس‌جمهور مستقیماً با رأی مردم برای چهار سال انتخاب می‌شود و انتخاب مجدد او فقط برای یک دورۀ دیگر مجاز است. نیز ← صدراعظم؛ چانسلر

 


  1. Chancellor