نیروهای بنیادی

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی

نیروهای بُنیادی (fundamental forces)

نيروهاي بُنيادي
نيروهاي بُنيادي
نيروهاي بُنيادي
نيروهاي بُنيادي

در فیزیک، چهار برهم‌کنش بنیادی[۱]. امروزه همۀ کارکردها و تحولات عالم فیزیکی را ناشی از این چهار برهم‌کنش بنیادی می‌دانند. دو برهم‌کنش‌ منجربه ظهور نیروهای بلندبرد[۲] می‌شوند و دو برهم‌کنش دیگر نیز نیروهای کوتاه‌برد[۳] را پدید می‌آورند. دو نیروی بلندبرد عبارت‌اند از (۱) نیروی گرانشی[۴] یا گرانی، که بین همۀ ذراتی وارد می‌شود که جرم داشته باشند و از‌جمله نگه‌دارندۀ سیارات در مدارشان به‌دور خورشید است، و (۲) نیروی الکترومغناطیسی[۵] که بین همۀ ذراتی وارد می‌شود که بار الکتریکی[۶] دارند و ازجمله مانع از فروپاشیده‌شدن اجسام جامد می‌شود. دو نیروی کوتاه‌بردی که در فاصله‌هایی درحد ابعاد هستۀ اتم کارکرد دارند عبارت‌اند از (۱) نیروی هسته‌ای ضعیف[۷]، که در گسیل ذرات بتا[۸] از بعضی ذرات و هسته‌ها دخالت دارد و ازجمله منجر به واکنش‌های گرماهسته‌ای[۹] در خورشید می‌شود؛ و (۲) نیروی هسته‌ای قوی[۱۰] که پیونددهندۀ پروتون‌ها و نوترون‌ها در هسته‌های اتمی است. قدرت نسبی این چهار نیرو به این صورت است: قوی، ۱؛ الکترومغناطیسی، ۲-۱۰؛ ضعیف، ۶-۱۰؛ گرانشی، ۴۰-۱۰. در حدود ۱۹۷۱، فیزیک‌دان پاکستانی، محمد عبدالسلام، و دو فیزیک‌دان امریکایی، استیون واینبرگ[۱۱] و شلدون گلاشو[۱۲]، نظریه‌ای پدیدآوردند که بنا‌به آن، نیروهای ضعیف و الکترومغناطیسی جنبه‌های گوناگون نیروی واحدی با نام نیروی الکتروضعیف[۱۳] شمرده می‌شوند. مشاهداتی که در دهۀ ۱۹۸۰ در سرن[۱۴] صورت گرفت تأییدی تجربی بر این نظریه بود. فیزیک‌دانان اکنون دست‌اندرکار نظریه‌سازی‌هایی‌اند که هر چهار نیرو در آن‌ها به وحدت برسند. نیز ← ابرتقارن

 


  1. fundamental interaction
  2. long-range force
  3. short-range force
  4. gravitational force
  5. electromagnetic force
  6. electric charge
  7. weak nuclear force
  8. beta particles
  9. thermonuclear reactions
  10. strong nuclear force
  11. Steven Weinberg
  12. Sheldon Glashow
  13. electroweak force
  14. CERN