هومبولت، الکساندر (۱۷۶۹ـ۱۸۵۹)
هومْبولْت، الکساندر (۱۷۶۹ـ۱۸۵۹)(Humboldt, Alexander)
ژئوفیزیک‌دان، گیاه‌شناس، زمین‌شناس، و نویسندۀ آلمانی. با آمی بُن‌پلند[۱]، گیاه‌شناس فرانسوی (۱۷۷۳ـ۱۸۰۸)، در نواحی رودخانه‌های اورینوکو[۲] و آمازون، در امریکای جنوبی، به تحقیق پرداخت (۱۸۰۰ـ۱۸۰۴) و حدود ۶۰هزار نمونه گیاه جمع‌آوری کرد. از بنیادگذاران اکولوژی[۳] است. قصد داشت شاخۀ علمی جدیدی با نام فیزیک کرۀ زمین را پایه‌گذاری، و روابط پیچیدۀ فیزیکی در پدیده‌های کرۀ زمین را تحلیل کند. عقیده داشت پدیده‌های زمین‌شناسی، در نهایت با علل فیزیکی، مثلِ مغناطیس کرۀ زمین یا حرکت وضعی آن، قابل درک‌اند. از اولین کسانی بود که به ساده‌سازی علم برای عموم پرداخت. سخنرانی‌هایی دربارۀ ارتباط محیط زیست فیزیکی و پوشش گیاهی و جانوری ایراد کرد که بعدها با نام کاسموس[۴] منتشر شد (۱۸۴۵ـ۱۸۶۲). در برلین زاده شد و در دانشگاه گوتینگن[۵] و آکادمی معدن‌کاری[۶] فرایبورگ[۷] درس خواند. به نقاط گوناگون اروپا مسافرت کرد و سپس، برای سفری اکتشافی به امریکای مرکزی و جنوبی رفت. در این سفر، با مساحی، نقشه‌کشی، و جمع‌آوری اطلاعات، ۹۶۰۰ کیلومتر را پیمود و نتایج مسافرت‌هایش را طی بیست سال بعد منتشر کرد. در هواشناسی، برای نقشه‌های آب و هوا اصطلاحات هم‌فشار[۸] و هم‌دما[۹] را وضع کرد و در زمینۀ فشار و دمای جهان مطالعه‌ای جامع کرد. برنامه‌ای جهان‌شمول برای تلفیق مشاهدات مغناطیسی و آب و هوایی بنیاد گذاشت. مطالعاتش دربارۀ آتشفشان‌های امریکا نشان داد که آن‌ها بر گسل[۱۰]های زیرین خود منطبق‌اند. بر این اساس، نتیجه گرفت فعالیت آتشفشانی در تاریخ زمین‌شناسی بنیادی است و بسیاری از سنگ‌ها منشأ آذرین[۱۱] دارند. در ۱۸۰۴، کشف کرد شدت میدان مغناطیسی زمین[۱۲] از قطبین به استوا کاهش می‌یابد.