واجب (فلسفه)

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی

واجِب (فلسفه)

(در لغت به‌ معنی بایسته) در اصطلاح فلسفه، چیزی که تحققش لازم است. هرگاه در قضیه‌ای منطقی، ماهیت شیء در موضوع قضیه قرار گیرد و در محمول آن «وجود» به ماهیت نسبت داده شود، اگر انتساب وجود به ماهیت ضروری باشد نسبت حاصل وجوبی و موضوع قضیه واجب‌الوجود است، مانند قضیۀ: «علت‌العلل (=خداوند) موجود است». در آموزه‌های فلسفی، واجب‌الوجود به حصر عقلی بر سه گونه است: ۱. واجب‌الوجود بالذات: آنچه در وجود نیازمند به غیر نیست و حتماً موجود است، همچون خداوند؛ ۲. واجب‌الوجود بالغیر: آنچه در خارج موجود ولی در وجود نیازمند به غیر است، همچون مخلوقات؛ ۳. واجب‌الوجود بالقیاس: آنچه وجودش مستدعی وجود غیر است، همچون تحقق یکی از دو متضایف، مثل «بالا» که وجودش در مقایسه با «پایین» واجب است.